mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

ten voorkomen dat de overledenen in woede ontsteken en indien het reeds zover
gekomen is, moeten zij maatregelen treffen.
Er is niets bekend omtrent de leidende personen in het verre verleden. Hoogstens
kunnen wij vermoeden dat in de keten van handelscontacten die volgde op
de komst van de ray fiaf = vogeljagers en de ray pam tefo = de mensen die bijlen
en messen in ruil aanboden, de traditionele leiders een vooraanstaande positie
ingenomen zullen hebben. Wellicht zijn deze vroege invloeden van buiten
medebepalend geweest voor de positie en het gedrag van de popot zoals we die
momenteel ontmoeten.
Sinds vreemdelingen bij herhaling tot diep in het binnenland doordringen, hebben
de popot te maken met een aantal nieuwe machthebbers.
Allereerst zijn er de bestuursfunctionarissen die men in het algemeen aanduidt
met ray kiyèt = de mensen met kleren. In dit verband blijkt het woord kiyèt
vooral de betekenis van uniform te hebben. De bestuursfunctionarissen, of het
nu ambtenaren, politieagenten of militairen betreft, oefenen onmiskenbaar
grote invloed uit op het maatschappelijk leven en zij zijn daarom in zekere
zin concurrenten van de popot. Zowel het Nederlandse als het Indonesische bestuur
hebben pogingen ondernomen (6) om de doekenbedrijvigheid in te perken.
Door de pacificatie is er voor de popot weinig gelegenheid meer om op gewelddadige
wijze hun macht te bevestigen en uit te breiden. Intussen zijn er een
aantal jonge mensen uit de eigen omgeving die middelbare bestuursfuncties bekleden.
Dat alles neemt echter niet weg dat de fundamenten van de machtspositie
van de popot nog onaangetast gebleven zijn. Het netwerk als manipuleerbare
sociale basis, het systeem van ceremoniële doekentransacties en de voornaamste
positie van de eerste erfgenaam functioneren, afgezien van de door de
bevolking zelf aangebrachte veranderingen, nog als vanouds.
Een aantal jongeren zijn naar de kustgebieden getrokken om loonarbeid te verrichten.
Dat het inkomen en de afstand hen niet onafhankelijk van de popot
maakten, blijkt zodra zij hun huwelijk gaan voorbereiden.
Een aantal maatregelen van de vreemde overheid versterkten de positie van de
popot. Door de min of meer gedwongen dorpsvorming werd het hem gemakkelijker
om de sociale relaties en de doekenactiviteiten van zijn mensen te beïnvloeden.
Meer dan vroeger kan hij ook de initiatieven en handelingen volgen van
andere leiders in het dorp. Bovendien hebben de belangrijkste traditionele
machthebbers zich, zodra die mogelijkheid zich voordeed, laten kiezen tot
dorpshoofd of waarnemend dorpshoofd. Dat betekent weliswaar geen uitbreiding
van hun macht in de traditionele zin, maar het stelt hen in staat om plaatselijke
bestuursfunctionarissen, en zeer zeker degenen die uit de eigen streek
afkomstig zijn, naar hun hand te zetten. Zo kan het bijvoorbeeld gebeuren dat
alle aanwezige dorpshoofden en waarnemend dorpshoofden van het gehele cultuurgebied
tijdens een gezamelijk beraad in september 1970 unaniem besloten tot
een aantal maatregelen die tot doel hadden om de doekenactiviteiten drastisch
te beperken (zie bijlage III). Eenmaal teruggekeerd in hun eigen omgeving negeerden
de leiders alle afspraken en zij zetten hun doekenzaken onverkort
voort. Op mijn vraag aan enkelen van hen waarom zij dan unaniem tot de maatregelen
besloten hadden, antwoordde een van hen: supaya pegawai
s e n a n g = opdat de ambtenaren tevreden zijn. Toen ik zei dat het mij verbaasde
dat zij hun doekenzaken weer gewoon voortzetten, merkte een van hen
lachend op: supaya kita orang senang = opdat wij tevreden
zijn.
Andere vreemdelingen waarmee de popot te maken heeft zijn de p a s t o r =
missionaris in de dorpen die 'van de missie' zijn en de pendeta = dominee
in de dorpen die 'van de zending' zijn. Ofschoon zij niet direct bij
machte zijn om maatregelen te nemen, hebben de missionarissen en zendelingen
die in het gebied werkzaam waren of nog zijn er nooit een geheim van gemaakt
dat zij de doekenactiviteiten onzinnig vonden. Voor zover mij bekend heeft
202