mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

dens het eten po fit in het voedsel zal doen.
Handelingen die op het eerste gezicht aan hygiëne of schroom doen denken, blijken
bij navraag bedoeld te zijn om schadelijke beïnvloeding te voorkomen.
Merkwaardig is dat vrouwen veel minder behoefte schijnen te hebben aan beschermende
of agressieve middelen. Zij dragen zelden een tasje of kokertje met het
magisch assortiment bij zich. Opmerkelijk is ook dat men faeces verbergt en
haren, nagels en etensresten verbrandt, terwijl men vrijelijk overal spuwt en
snot smeert.
Meermalen bleek dat het kopen van een rozenkrans bij de missie en ook de grote
alertheid waarmee sommigen elke zegening van de missionaris bijwoonden in
verband te staan met de vrees voor kwade beïnvloeding en de behoefte aan preventie.
De nauwgezetheid waarmee men taboes in acht neemt wisselt met de mate waarin
men directe, kwade beïnvloeding van mensen of geesten te vrezen heeft. Van formele
geboden en verboden is eigenlijk geen sprake. In tijden van dreiging en
angst neemt men een aantal gedragsbeperkingen in acht omdat men oncontroleerbare
kwade krachten niet wil tarten. Taboes kunnen gelden voor alle mensen,
voor alle niet geïnitieerden, voor een van beide sexen, maar ook heel dikwijls
voor individuen. De bepaling van taboes berust vaak op coïncidenties.
Taboes gelden plaatsen, zaken, personen en gedragingen die men met mpau = gevaarlijk,
te vrezen, bestempelt. Zo kan bijvoorbeeld een tuin taboe zijn waar
een dode werd bijgezet of een ernstig zieke in afzondering leeft. Plaatsen
waar ooit iemand op onbegrijpelijke wijze om het leven kwam of waar ooit iemand
geliquideerd werd, grotten die met de voorouders geassocieerd worden,
huizen of plekken waar medicijnmannen hun krachtdadige middelen bereiden, het
gebied waarin het initiatiehuis staat, het zijn allemaal plaatsen die mpau
zijn.
Er zijn algemene voedseltaboes. Oerwouddieren die zeer ongebruikelijk opeens
in het dorp gesignaleerd worden, dieren waarvan men weet dat zij faeces eten,
dieren die kort tevoren een mens gebeten hebben, voedsel uit een tuin waar
een dode is bijgezet, dit alles is voor iedereen taboe. Bepaalde tarovarianten
zijn taboe voor mannen, anderen voor vrouwen. Casuarisvlees is taboe voor
ongehuwde meisjes en wild dat met behulp van belezen jachtmiddelen werd verkregen
is taboe voor de jager.
Mensen kunnen taboe zijn: tweelingen, kapes fane-vrouwen en barende vrouwen
voor mannen, mensen die in een initiatiehuis verblijven of die er nog maar
kortelings uit gekomen zijn, mensen met een gevaarlijke ziekte en ook mannen
en vrouwen die ooit buitenechtelijke omgang met elkaar gehad hebben.
Gedragingen kunnen taboe zijn: het uitspreken van de naam van iemand die op
onverklaarbare wijze is komen te overlijden, het vergieten van bloed, sexueel
verkeer terwijl men belezen jachtmiddelen bij zich draagt. Het tasje of bamboekokertje
met po tekif mag nooit en te nimmer in aanraking met water komen.
Omkijken naar medicijnmannen die tijdens de nacht geesten verdrijven zou levensgevaarlijk
zijn.
Het is mij niet gelukt om in de veelheid van taboes een diepere logica te ontdekken
dan dat alles wat oncontroleerbare onheilbrengende krachten zou kunnen
tarten, vermeden dient te worden.
Mensen die een gevaar vormen voor het welzijn en de gezondheid van anderen worden
afgezonderd of geliquideerd. Zieken worden in quarantaine gebracht, tweelingen
en kapes fane-vrouwen worden gedood. Ik hoorde ook over drie gevallen
waarin een volwassene gedood werd. Tweemaal betrof het mannen die de strenge
geheimhouding die hen in het initiatiehuis opgelegd was, schonden. Beiden werden
met een zware steen om de hals in een diepe watergrot geworpen, de eerste
in 1956 en de tweede in 1960. In het derde geval werd het mij niet duidelijk
of de geliquideerde man een taboe geschonden had of dat enkelen hem liever vanwege
buitenechtelijke verhoudingen zagen verdwijnen.
100