mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

maakt. Twee maal hakten zij een boomstam uit en twee keer zag ik hoe zij eerst
planken maakten waarvan een slecht sluitende kist geconstrueerd werd. Indien
mogelijk bekleden zij de kist van binnen en van buiten met zwarte of blauwe
doek. Zijn die kleuren niet voorradig dan neemt men gebloemde stof. Nooit wordt
rode stof gebruikt. Naast het lichaam worden wapens, doeken en persoonlijke bezittingen
gelegd. Zodra de kist gesloten is wordt ook de deksel met textiel bekleed.
Een enkele maal werd op alle zijden van de kist rechte en diagonale
krijtlijnen getrokken. Bovenop tekent men een kruis. De uitvoering van de kist
hangt af van de hoeveelheid geld die de naaste verwanten en vrienden hebben
voor het kopen van spijkers en textiel. Ik heb nooit meegemaakt dat mensen uit
naburige dorpen naar de missiewinkel kwamen om spijkers en textiel voor een
kist te halen. Ik vermoed daarom dat dit gebruik zich beperkt tot het dorp Ayawasi.
Zodra de kist gesloten en bekleed is, worden twee draagstokken aan weerszijde
van de kist gebonden. Mannen dragen de kist naar de begraafplaats aan de zuidzijde
van het vliegveld. Het aantal belangstellenden varieert met de sociale
positie van de overledene. Op de begraafplaats aangekomen, moet meestal nog
gewacht worden totdat de mannen gereed zijn met het delven van het graf. Na
enig passen en meten blijkt de kuil meestal nog te klein te zijn. Uiteindelijk
laat men de kist, hangend op twee lianen, in het graf zakken. Sommige omstanders
werpen een hand zand op de kist en een enkele mail zag ik hoe de meisjes
die in het hospitaal werken bloemen in het graf wierpen. Het graf wordt dichtgegooid
en wat uiteindelijk rest is een vlak geslagen berg aarde. Na verloop
van drie of vier maanden zijn deze graven al weer door de begroeiing overwoekerd.
In andere dorpen is de begrafenis nog soberder. Bij gebrek aan een kist of
textiel wordt de dode met zijn persoonlijke bezittingen in een stuk boombast
gerold. Hoewel de mensen over dit onderwerp wat terughoudend bleven, weet ik
dat de meeste doden op traditionele wijze in een tuin bijgezet worden. Alleen
wanneer er een missionaris of een bestuursambtenaar in de buurt is, begraaft
men de overledene.
De rol van de missionaris bij begrafenissen is niet altijd dezelfde. Met de
begrafenis of bijzetting van een ongedoopte bemoeit hij zich meestal niet.
Wanneer een gedoopte begraven wordt, volgt hij gekleed in een lang wit of
zwart gewaad met paarse stola de stoet naar de begraafplaats. Daar aangekomen
leest hij uit een boek enkele gebeden waarin zo nu en dan de naam van de overledene
ingevuld wordt. Van onder zijn kleren haalt hij een zilveren staafje
waaruit hij wijwater op de kist sprenkelt. In veel gevallen functioneert het
staafje niet en dan zegent hij 'droog'. Een paar maal was er ook een jongen
met een wierookvat.
Kort na mijn aankomst in Ayawasi stierf een jonge man die vanwege zijn positie
in de clan, zijn persoonlijke capaciteiten en het feit dat hij in de ogen
van de r a j a de tweede man van het dorp was, een belangrijke rol speelde
in het dorpsleven. De ontsteltenis over zijn plotselinge overlijden was groot.
De missionaris die zich dit sterfgeval persoonlijk erg aantrok, kwam naar het
sterfhuis en sprak enkele gebeden op het moment dat het stoffelijk overschot
in de kist gelegd werd. Uit een koperen emmertje sprenkelde hij met een kwast
wat wijwater over het lichaam van de dode. De volgende morgen werd de kist
naar het kerkje gedragen. Het lichaam verspreidde na twee dagen en nachten
een onbeschrijfelijke stank. Onder een van de hoeken van de kist werd een
conservenblikje gezet om het uitdruppelende vocht op te vangen. Tijdens de
vijf kwartier durende dienst werden de gebeden en gezangen overstemd door het
weeklagen, roepen en praten van degenen die niet zo vertrouwd waren met de gebruiken
in de kerk. Terwijl een tropische bui op het zinken dak de laatste
verstaanbaarheid teniet deed, zat de oude moeder van de overledene met haar
rug naar de missionaris te wenen. Zo nu en dan speelde zij met de hond van de
111