mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

met deze producten in hun huis niet uit de voeten. Voor de bouw van het moderne
huis en de vervaardiging van meubels gebruiken deze timmerlieden andere
houtsoorten dan die welke voor de meer traditionele typen gebruikt worden. Bij
voorkeur werkte men met ara pam tefo = lett.: hout bijl kapmes, ook wel k a -
y u c i n a genaamd. Sommigen wisten te vertellen dat deze houtsoort in zuidelijker
streken vrijwel geheel verdwenen was sinds vreemde handelaars grote
interesse toonden. Andere gewilde houtsoorten zijn kasa, mowes, wafuot en ataf.
De vloer van het nieuwe type woning maakt men van ongeveer tien centimeter brede
planken die ontstaan door de keiharde bast van de bomen of palmen seropak,
mechasim, owe, kirau of puayn te splijten. De laatste twee soorten noemde men
ook wel resp. pohon nibung en pohon gagar.
Wie lang van huis gaat sluit de opening van zijn huis af. Afgezien van een enkele
deur in moderne huizen kent men daarvoor twee manieren. De simpelste is
door ara wakus = twee kruislings voor de opening geplaatste takken vast te binden.
De tweede manier is wat bewerkelijker. Aan weerszijde van de opening worden
twee paaltjes op ongeveer tien centimeter vóór de wand van het huis geplaatst.
Tussen deze ara peku en de wand van het huis legt men na het verlaten van de woning
een voor een korte paaltjes voor de opening. Deze paaltjes = ara fau stapelt
men op tot de opening dicht is.
Wat constructie betreft verschillen de huizen van de missiepost, de school, de
kerk, het hospitaal en de woningen van de onderwijzers niet van het moderne
dorpshuis. De daken van de missiegebouwen zijn allen bedekt met golfplaten.
Hetzelfde geldt voor het huis van de r a j a van Ayawasi. Ten tijde van de
Act of Free Choice in 1969 was deze dakbedekking hem door het Indonesische bestuur
aangeboden. Overigens verschillen de gebouwen van de missie in velerlei
opzicht van de rest van de dorpswoningen door het verwerkte materiaal, de omvang
en de inrichting.
4 Huisraad en gebruiksvoorwerpen.
Afgezien van de enkele tafeltjes, bankjes en rotanstoeltjes die ik in de huizen
van dorpshoofden, onderwijzers en houtbewerkers aantrof, is er eigenlijk
geen huisraad in de zin van meubels. Het huis is allereerst een beschutte ruimte
waarin het vuur een centrale plaats inneemt. Mensen zitten of liggen op de
vloer rondom het vuur dat warmte, licht en gezelligheid betekent. Zittend naast
de vuurplaat bereidt de vrouw het eten. De man en de wat opgroeiende kinderen
roosteren of poffen zelf hun taroknollen, aardappelen, maïs en dergelijke. Goed
brandhout is van groot belang. Vrijwel dagelijks trekt de man, soms ook de vrouw,
erop uit om de voorraad brandhout aan te vullen. De bomen sach, chapon, kemá en
fakèk laat men bij de aanleg van een tuin liggen waar zij na het omhakken gevallen
zijn. Met pam = een bijl hakt men in de lengterichting in de boomstam,
net zo lang tot flinke spaanders hout van ongeveer één meter lengte losgewrikt
kunnen worden. Het is vanwege dit wrikken dat men een uitgesproken voorkeur
heeft voor ijzeren bijlen met een rond gat waar een hardhouten steel in gestoken
kan worden. Van bijlen met een ovaalvormig gat breekt de steel bij het wrikken
spoedig af. Hoewel men weet dat er vroeger pam fra = stenen bijlen bestaan
hebben, kunnen zelfs de oudste mensen zich niet herinneren dat zij hun ouders
daarmee zagen werken. De voorraad brandhout wordt meestal op het kleine platformpje
boven het vuur bewaard. De spaanders worden eerst tot een handzaam formaat
gebroken op de knie of door er op te trappen. Hoewel alle huizen van uiterst
brandbaar materiaal gebouwd zijn, gebeurt het maar zelden dat een huis
afbrandt. Tijdens mijn verblijf in Ayawasi gebeurde het slechts twee maal en
in beide gevallen was er sprake van moedwillige brandstichting. Door de opstapeling
van het brandhout weet men de hoogte en de vorm van het vuur te beheersen.
Om het brandende hout te verleggen en om geroosterde en gepofte stukken voedsel
uit de hete as te nemen, gebruikt men tuka = een vuurtang van dubbelgevou-
65