mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

luiden in slaap gevallen zijn leggen ook man en vrouw zich te rusten. Meestal
ligt de moeder met haar baby en haar dochters aan de ene zijde van het vuur,
de man met zijn zoons aan de andere zijde. Tegen de morgen, wanneer het kouder
wordt en de dunne sarongdoek te weinig bescherming biedt kruipt men dicht
bijeen op zoek naar warmte. Soms klinkt in de nacht het gehuil van een kind.
Kort daarna flakkert het vuurtje op, een lage mannenstem mompelt wat en een
vrouw zingt zachtjes haar kind in slaap. Dan doven de vlammen en verstrijken
de uren totdat het licht door de kille nevelslierten heen een nieuwe dag contouren
geeft. Zodra het eerste licht door de kieren van het huisje dringt ontstaat
er wat gestommel. Een kind huilt, vader snauwt kribbig en moeder daalt
langzaam en stil langs de steile boomstam naar beneden. Met een sarong over
haar hoofd en schouders loopt zij naar de rand van de tuin om haar behoeften
te doen. Terug in het huis stookt zij het vuur wat op en pakt enkele maiskolven
uit haar draagtas om die boven het vuur te roosteren. Met hun armen
kruislings over hun rillende lichaam gevouwen gaan ook vader en kinderen naar
de rand van de tuin. Weer in het huis zitten zij gehurkt aan hun maiskolf te
knagen terwijl zij kijken naar de schuine strepen die de zon door de nevel in
het oerwoud trekt, naar de glinsterende waterdruppels in een spinneweb of naar
de eerste dieren die ontwaakt zijn.
Toch is het ook in deze intieme omgeving dat de felste conflicten tussen man
en vrouw uitgevochten worden. Soms vallen er gewonden, steekt een dronken man
zijn huis in brand of werpt een vrouw van razernij haar kind in het vuur. Het
is hier dat een vrouw van woede, wanhoop of verdriet het giftige wortelsap fo
bereidt en drinkt om van het leven af te zijn. Hier worden met bezoekende verwanten
en ruilrelaties moeilijke en gespannen onderhandelingen gevoerd. Min
of meer gedwongen door de sociale verplichtingen zit een gezin hier soms lange
tijd opgescheept met een of meer verwanten die geen eigen woning of gezin
hebben. Het is bij voorkeur in deze omgeving dat oude mensen afscheid nemen
van hun verwanten op wie zij in hun laatste hulpbehoevende periode geheel aangewezen
waren. Volwassenen herinneren zich maar al te goed hoe de mensen vroeger
in tijden van vijandelijkheden wakend en gespannen in een tuinhuis bijeen
zaten, lettend op elk signaal dat kon duiden op een overval en wraakactie.
Dit gezinsleven was en is, zij het in mindere mate, het alledaagse maar tegelijk
meest intense facet van het leven van de Ayfatbewoners.
Het leven van een gezin in amach k a m p u n g = huis in het dorp vertoont
veel overeenkomsten maar het is minder vrij en intiem. De gezinshuizen staan
er dicht bijeen en een luid gesprek ontlokt gemakkelijk commentaar vanuit omliggende
woningen. De spontane en vrije uitingen van het tuinhuis worden hier
wat zachter en bedachtzamer vanwege de sociale controle. Veel meer dan in de
tuin wordt het gezinsleven hier doorkruist door verwanten en bezoekers die in
en uit het huis lopen. Vooral tijdens de maaltijden roept dat nogal eens wat
wrevel op. Als er een niet bijster intieme verwant in het huis verblijft keert
ieder zich tijdens het eten met zijn gezicht naar de wand in plaats van in een
kring" om het vuur te zitten. De intimiteit van het tuinhuis zoekt ieder dan
in zijn eigen hoekje in het huis in het dorp. Angst voor zwarte magie en hinderlijke
bemoeienis van buitenstaanders bepalen in meer of mindere mate de
interactie binnen het gezin.
Veel meer dan dat in het tuinhuis het geval is heeft men hier te maken met inwoning.
De meeste volledige gezinnen hebben een eigen woning in het dorp. Soms
gebeurt het dat een pas gehuwd stel nog bij verwanten inwoont totdat hun eigen
huis gereed is. Het komt ook voor dat een oud echtpaar dat kinderloos was
of van wie de kinderen reeds gehuwd zijn bij het gezin van een jongere verwant
inwonen. In veel dorpswoningen verblijft behalve het gezin van de hoofdbewoner
ook nog een onvolledig gezin van een gestorven verwant. Deze inwoning draagt
dikwijls een blijvend karakter. En dan zijn er meestal nog een aantal simit =
volwassenen die om wat voor redenen ook niet gehuwd zijn. In de meeste geval-
136