mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

and gedragen, zowel door mannen als door vrouwen, (fig. 23,1).
Chapan tena = kettingen van zeer oude blauwe en blauwgroene kralen. Oude mensen
vertelden dat deze kettingen als ruilgoed van veel vroegere datum zijn
dan de doeken en dat zij door Chinese handelaars in ruil voor mensen en
paradijsvogels ingevoerd zijn. Deze zeldzame kettingen werden in de tijd
dat vrouwen nog geïnitieerd werden aan de neophyten geschonken. De kralen
mogen, naar men mij meermalen op het hart drukte, nooit in contact met
water komen. (fig. 23,14).
Chapan poch mekèk = dikke bussels kralensnoeren van cylindervormige gele en
rode kralen die tientallen jaren geleden door handelaars, bestuursambtenaren
en zendelingen werden ingevoerd. Soms fungeren zij nog als ruilgoed
(fig. 23,4).
Mesíe of chapan mesíe = banden die kruislings over de borst worden gedragen
en die versierd zijn met kaurischelpjes of kleine kraaltjes. Deze banden
maken nog vrij vaak deel uit van collecties rullgoederen (fig. 24,5).
Seníe = parelmoerkleurig, sikkelvormig hoofdsieraad dat waarschijnlijk ververvaardigd
is uit een grote schelp. De waarde van dit sieraad, dat van
de zuidkust afkomstig zou zijn, wordt gesteld op één volwassen varken,
één Karuk of één Pokèk.
Karan = een smalle armband van geel metaal. De herkomst is onbekend, evenals
de waarde. Heel vroeger waarschijnlijk als ruilgoed in omloop geweest
(fig. 23,7).
Tefo mbiak = een groot kapmes met een sierlijk gevormd blad en een van houtsnijwerk
voorzien handvat. Het is niet meer in omloop als kapmes. Tijdens
het slotfeest van een initiatie bleken vrijwel alle medicijnmannen een
dergelijk mes te bezitten. In het dagelijkse leven worden zij niet gebruikt
(fig. 5).
Po fiaf = paradijsvogel die geprepareerd is en die in zijn geheel geruild
wordt of een bussel geelwitte veren die tijdens het dansen tussen het
voorhoofdsbandje gestoken wordt. Informanten waren het erover eens dat po
fiaf als ruilgoed meer en meer in onbruik geraakt was vanaf het moment
dat de handel in paradijsvogels van bestuurswege verboden werd (fig.23,2).
Bij verschillende transacties merkte ik op dat het Indonesisch papiergeld een
rol speelde. Gewoonlijk worden de twee collecties in lange rijen tegenover
elkaar uitgestald. Op ongeveer eenderde van alle doeken was wat papiergeld
neergelegd. Het betrof kleine bedragen en er was zeker nog geen sprake van
vervanging van de ruilgoederen door geld. Alleen bij het huwelijk van een
onderwijzer wordt door de bruidgevers een som van enkele tienduizenden rupiah
gevraagd.
Buiten het ceremoniële ruilverkeer zijn er mij drie situaties bekend waarin
de doeken gebruikt werden. Bij feestelijke gelegenheden zoals het slotfeest
van een initiatie, het steekspel bij de opening van een tuin met ceremoniële
betekenis en ook toen de nuntius van het vaticaan een bezoek bracht aan de
missionarissen van Ayawasi, droegen de vrouwen de mooiste doeken als sieraad
tussen het snoer van hun schaamdoek, over de rand van hun draagtas of eenvoudigweg
op hun hoofd. De kralenbanden wech en vele van de genoemde sieraden
dragen zij om hals, armen en benen. Zij vertelden dat zij dat deden
"opdat zij eruit zouden zien als vogels".
Wanneer iemand ernstig ziek is legt men wel eens kain timur onder
het hoofd of op het lichaam van de zieke om genezing en terugkeer van de levenskracht
te bewerkstelligen.
Tenslotte is het gebruikelijk om een kleine doek of een reepje van een doek
te voegen bij het lichaam van een overledene, zeker wanneer die een popot =
sleutelfiguur in ceremoniële ruilzaken, was.
Men zegt dat deze doek de overledenen van dienst kan zijn zodra hij of zij
de saweron = de wereld van de vooroudergeesten, binnengaat. De geesten kun-
168