mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

echtscheiding.
Wanneer een van de huwelijkscandidaten weduwe of weduwnaar, al dan niet met
kinderen, is vormt dat een complicatie in de huwelijksonderhandelingen (2).
Wanneer de nieuwe partner behoort tot de naaste verwanten van de overleden
echtgenoot of echtgenote vindt er meestal geen transactie plaats. Uit het
genealogisch materiaal blijkt dat dit soort tweede huwelijken maar zelden
voorkomt. Informanten verklaarden dit door te wijzen op de grote mate van
persoonlijke vrijheid bij de keuze van huwelijkspartners.
Indien de nieuwe partner niet behoort tot de naaste verwanten van de overledene
wordt er op normale wijze onderhandeld. Bij het stellen van de eisen en
het bepalen van de collecties speelt een grote rol of het om een tot dusverre
ongehuwde of om een al een- of meermalen gehuwde persoon gaat. Voor ongehuwden
eist men hogere collecties dan voor gehuwden. Bovendien speelt de
leeftijd een rol, zeker wat betreft de vrouw. De kans op kinderen is immers
van groot belang.
Wanneer een weduwnaar opnieuw trouwt blijven de kinderen uit zijn eerste
huwelijk gewoonlijk bij hem. Wenst een weduwe te trouwen met een man die niet
behoort tot de clan of subclan van haar eerste man, dan zullen deze laatsten
een of enkele kinderen van haar eisen. Wil zij die niet afstaan, dan moet
zij al naar gelang de leeftijd van de kinderen doeken overdragen. Het 'tarief'
werd al eerder genoemd: twee doeken voor een kind van ongeveer vier
jaar, vier tot vijf doeken voor een kind van ongeveer twaalf jaar. In Ayawasi
leefden zes kinderen die via dergelijke transacties van clan veranderd
waren. De hoogte van de collecties ruilgoederen die voor de kinderen worden
overgedragen hangt echter mede af van de mate waarin de collecties van het
eerste huwelijk gerestitueerd zijn, bijvoorbeeld in verband met de schuldvraag
bij de dood van betrekkelijk jonge mensen.
In Ayawasi leefde een jonge weduwe die niet wenste te trouwen met de broer
van haar overleden man. Zijn verwanten stonden haar na bijna drie jaar nog
steeds niet toe om een ander huwelijk aan te gaan zonder dat zij haar twee
jonge kinderen zou moeten achterlaten. Zij verkoos om weduwe te blijven binnen
de groep van haar overleden man. De harde eis van diens familie werd
verklaard uit het feit dat de betreffende clan met uitsterven bedreigd werd.
Wanneer een man ertoe over gaat om een tweede, derde, vierde en in een geval
zelfs vijfde vrouw te huwen, moet hij daartoe de normale onderhandelingen en
transacties volbrengen. Daarnaast moet hij echter zijn reeds aanwezige echtgenote
(s) en hun verwanten een collectie doeken geven omdat zij zeker "minder
aandacht en verzorging" zullen krijgen. Over de omvang van deze collecties
heb ik geen gegevens, maar men verzekerde mij ervan dat dit soort huwelijken
alleen voor ray popot = mensen die over veel doeken kunnen beschikken,
is weggelegd.
Een al wat oudere popot die voor zichzelf een tweede echtgenote aan het organiseren
was, waarvoor hij overigens een slag met de bijl van zijn eerste
echtgenote moest accepteren, vertelde mij dat het hem bepaald niet om de sex
ging en hij wees daarbij op de weinig opwindende figuur van zijn nieuwe bruid.
Het ging hem allereerst om het stimuleren van de doekencirculatie en daartoe
had hij behoefte aan een vrouw die goed voor de tuin en voor varkens kon
zorgen.
Uit conflicten en vooral uit veelvuldig geuite klachten bleek dat er dikwijls
doeken geëist, en SOMS ook gegeven, worden op basis van de relatie die bij
een huwelijk tussen bruidgevers en bruidnemers ontstaat. Die relatie wordt
eerder gekenmerkt door verplichting, berekening en diplomatie dan door spontane
hartelijkheid en vrijheid. Het schijnen vooral de bruidgevers te zijn
die telkens weer, met een beroep op de aanverwantschap, proberen om nog meer
doeken van de bruidnemers los te krijgen. Omwille van de vrede in hun huwe-
183