mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

worden.
Zeldzamer dan de gevlochten draagtassen zijn ata = draagnetten of visnetten
die geknoopt zijn van dunne touwtjes. De netten zijn van zeer uiteenlopend
formaat. De grootste die ik zag had een bovenwijdte van 120 centimeter, de
kleinste van 11 centimeter. De touwtjes = po fuoch verkrijgt men door dunne
vezels uit boombast = rawe mapon of dikke vezels van bepaalde bladeren = ayn
tape nat te maken en op het dijbeen tot touw te rollen.
Een onopvallend maar zeer belangrijk gebruiksvoorwerp is fra potoch = een
kiezelsteen van handzaam formaat die gebruikt wordt om kapmessen en bijlen
te polijsten nadat zij op ruwe steen geslepen zijn. De kiezelstenen zijn, naar
men zegt, uit noordelijke streken afkomstig. In de kalksteenachtige bodem van
het Ayfatgebied worden zij maar zelden aangetroffen.
Behalve de reeds eerder genoemde wapens en gereedschappen die meestal aan de
wand van het huis gehangen bewaard worden, trof ik in bijna alle huizen spullen
aan die in de missiewinkel gekocht waren: zaklantaarns, scharen, hamers,
zagen, spijkers, scheermesjes, handdoeken, zeep, stukjes bandijzer, ijzerdraad,
nylonsnoer, vishaakjes, naalden, messen en voorts allerhande kleine
blikjes en doosjes. In sommige huizen vond ik oude koffers en kistjes, sommigen
met hangslot. Bij bezoeken aan andere dorpen kreeg ik de indruk dat de
mensen van Ayawasi over meer van deze artikelen beschikken dan de mensen die
op enige afstand van de missiepost leven.
Jonge mensen spelen wel eens op prèf = een klein mondharpje (fig. 22). Schoolkinderen
maken onder leiding van hun onderwijzer soms een s u l i n g = bamboefluit,
die ook wel wor, korok of sispem genoemd wordt. Bij feestelijke
gelegenheden vormde een van de onderwijzers in Ayawasi wat hij noemde een
orkes suling.
5 Kleding en sieraden.
Naar men zegt droegen de mensen van de Ayfat, met uitzondering van de leidende
figuren, tot het begin van de dorpsvorming nog uitsluitend tapa schaambedekking.
De vrouwen droegen een dikke bussel van rode koordjes, stuk voor stuk
uit fijne vezels gevlochten, om de heupen = futom, chotom of po kíyer (fig.
23, 13). Het laatste woord betekent ook navelstreng. Een stuk tapa van ongeveer
20 centimeter breed en meer dan een meter lang werd tussen de benen door
voor en achter over de bussel koordjes gehaald. De beide afhangende uiteinden
van dit stuk tapa = kiyet ara of kiyet amoch werden met kleurstof versierd
(fig. 23,12). De schaambedekking van de mannen was kleiner, donkerder gekleurd
en de bussel koordjes was dunner (fig. 23,9).
Naar men zegt hebben de meeste mensen hun tapa schaambedekking verruild voor
textiel tijdens of kort na de Japanse bezetting gedurende de tweede wereldoorlog.
Sommige vrouwen hadden het stuk tapa bewaard.
Oudere mensen dragen momenteel nog de bussel rode koordjes om de heupen terwijl
het tapa vervangen is door een stuk rode, blauwe of zwarte textiel. Mannen volstaan
vaak met een enkel touwtje en een miniem stukje textiel. Jongere vrouwen
dragen in het dorp en ook vaak in de tuin een sarongdoek die zij boven de borsten
en onder de oksels vastbinden. In de tuin leggen zij hun sarongdoek soms af
en dan dragen zij slechts een broekje of kiyet put = een touwtje en een lapje
als schaambedekking. Jongere mannen dragen in het dorp meestal een korte broek
en soms een shirt. Hun kleding is over het algemeen vuil en versleten. Kleuters
lopen naakt. Wanneer de kinderen een jaar of vijf zijn krijgen zij een touwtje
met een zeer klein lapje. Meisjes krijgen al gauw een sarongdoek.
De jongere generatie bewaart in dozen, oude koffers en kistjes nette kleding
voor zon- en feestdagen. De dorpshoofden en hun vervangers hebben een uniform
van het bestuur ontvangen. Voor deze kledingstukken heeft men veel zorg. Van
tijd tot tijd worden de shirts, lange broeken, jurken, rokken en bloezen gewassen,
hersteld en gestreken. Zorgvuldig opgevouwen wordt alles weer zodanig
69