mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

zouden vrij onbelangrijke voorwerpen gebleven zijn ware het niet dat men er
in deze cultuur een zeer specifieke waarde aan toegekend had.
In de betrekkelijk spaarzame literatuur over de Vogelkop geven sommige auteurs
wel eens een lijst van benamingen voor de doeken die zij aantroffen. Hoewel
het niet altijd duidelijk is of het nu gaat om verschil in schrijfwijze dan
wel om andere namen, valt uit de opsommingen op te maken dat veel namen zeer
verspreid voorkomen.
In overeenstemming met wat Elmberg (2) constateert, legden de mensen van Ayawasi
mij uit dat het om categorieën van doeken gaat. Het zou niet mogelijk
zijn om alle doeken afzonderlijk te benoemen en te onthouden. In onderhandelingen
en bij de transacties gaat het niet zozeer om specifieke exemplaren,
maar exemplaren die behoren tot een gewenste categorie. In het gebied rond
Ayawasi trof ik de volgende categorieën aan: Wan, Wan safe, Karuk, Sarim,
Masim, Amon, Toba, Toba masim, Toba sorong, Toba poch, Toba kèk, Pokèk en
Pokèk son. Soms kibbelden mijn informanten over de vraag of het om aparte
categorieën dan wel om nadere onderscheidingen binnen een categorie ging (3).
Zoals gezegd dekken de termen po ayu = dingen uit de draagtas, en k a i n
t i m u r méér dan alleen de doeken. Het betreft voorwerpen die volgens enkele
informanten ouder zouden zijn dan de doeken. Doordat zij steeds zeldzamer
worden maken zij nog slechts in aanvullende zin deel uit van collecties
ruilgoederen die, bijvoorbeeld ter bevestiging van een huwelijk, tussen groepen
worden uitgewisseld. Ik trof de volgende voorwerpen aan:
Safach = armband die vervaardigd is uit een grote conusvormige schelp door de
boven- en onderzijde weg te slijpen en vervolgens de binnenzijde te polijsten.
Men weet te vertellen dat deze armbanden en deze schelpen via Bintuni
en het Mentiongebied tot in het gebied van de Ayfat zijn doorgedrongen. Hoewel
deze schelpen zeer zelden meer als ruilgoed overgedragen worden, kunnen
velen zonder nadenken aangeven dat de waarde van een flinke armband
gelijk is met één tam varken tot kniehoogte van een man of één doek genaamd
Pokèk of Karuk. Een jonge vrouw die in het bezit was van vier van
deze armbanden vertelde dat zij die van haar stervende moeder gekregen had
en dat zij op haar beurt de voorwerpen aan haar dochters zou schenken,
(fig. 23,10).
Watar = armband, eveneens gemaakt van een conusschelp, maar groter en smaller
dan de vorige. De waarde is ongeveer gelijk. Nog maar zelden zou watar deel
uitmaken van collecties ruilgoederen.
Kur = ivoren schijf van drie tot vier millimeter dikte. De doorsnede varieert
van ongeveer drie tot acht centimeter. In het midden en aan de buitenrand
zijn gaatjes geboord. Vrouwen dragen deze schijfjes wel als sieraad om de
hals. Bij feestelijke gelegenheden zag ik mannen die twee of drie van deze
schijven op een blauwe strook textiel genaaid om het hoofd droegen. Dit
voorwerp schijnt als ruilgoed geheel in onbruik geraakt te zijn. (fig. 24,2).
Wo chapan en wo chapan piceren = krokodillentand aan een halssnoertje van
grote, lichtblauwe kralen en gebogen, gele pijpjes van glasachtig materiaal.
Afgezien van de krokodillentanden zouden deze halsbandjes van zeer oude datum
zijn. Het is een typisch mannelijk sieraad dat ik nog enkele keren in
collecties aantrof.
Way = slagtand van een mannelijk varken. In het voorgaande werd al vermeld dat
volkomen rondgegroeide slagtanden als p u s a k a gelden. De weliswaar
ronde, maar niet geheel gesloten tanden maken nog regelmatig deel uit van
collecties. Soms worden zij ook als sieraad door mannen gedragen. Zij hebben
de waarde van een groot varken, (fig. 23,5).
Wech ukat, wech wapum, wech sasu en wech fiwa = stukken textiel of geklopte
boombast van ongeveer 12 bij 30 centimeter waarop meest blauwe kralen gestikt
zijn. Dit gangbare ruilgoed wordt bij feesten wel als voorhoofds-
167