mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

gesloten bij een clanfragment waarin zij de meest nabije verwanten ontmoetten.
Niettemin was hun positie, zowel binnen het fragment als binnen het dorp, wat
marginaal. Meestal verbleven zij in hun tuin en bij dorpsaangelegenheden zoals
vergaderingen en feesten, speelden zij nooit enige rol van betekenis. De
overige twee gezinnen waren naar Ayawasi-over de rivier gekomen toen het dorp
Man werd opgeheven vanwege het feit dat verreweg de meeste inwoners van dat
dorp permanent in hun tuinen verbleven.
De woonstructuur.
De meeste volledige gezinnen beschikken over een eigen dorpswoning. Het komt
voor dat een gezin voor enige tijd zijn intrek neemt in het huis van een naaste
verwant van een van beide ouders, bijvoorbeeld wanneer het eigen huis door
brand verwoest is of anderzins ingrijpend herstel of nieuwbouw noodzakelijk
is. In september 1971 woonden er van de 72 volledige gezinnen 16 in bij anderen.
In twaalf gevallen was hun verblijf als tijdelijk bedoeld. In de overige
vier gevallen betrof het oude echtparen die geen aanstalten meer maakten om
een eigen huis te bouwen. Bovendien verbleven zij slechts zelden in het dorp.
Bij vergelijking van de locatie van de clangebieden en de locatie van de woningen
in het dorp blijkt de structuur van het dorp een globale afspiegeling
te zijn van de territoriale structuur. De mannelijke gehuwde leden van een
clanfragment bouwen hun woningen dicht bijeen en wel aan die zijde van het
dorp die het dichtst ligt bij hun grondgebied. In eerste instantie verklaart
men dit patroon door te zeggen dat ieder in de buurt van het voetpad naar de
tuinen gaat wonen om de afstand die men dagelijks moet afleggen zo kort mogelijk
te maken. Tijdens drie zeer ernstige conflictsituaties in het dorp waarbij
de mannen elkaar met bijlen, kapmessen en pijl en boog te lijf gingen, zag
ik hoe velen zo vlug mogelijk achter hun huis het oerwoud in vluchten. Naderhand
gaf men toe dat de waakzaamheid en de mogelijkheid om snel op eigen grond
"onvindbaar" te zijn nog een belangrijke rol speelde bij de bepaling van de
plaats van het huis. Een oude man vertelde hoe men vroeger bij wraakacties en
onverhoedse overvallen bescherming en verdediging zocht in de metershoge boomwoningen
in de tuinen. De dorpshuizen, op palen van hooguit een meter, boden
volgens hem geen enkele bescherming en daarom diende ieder rekening te houden
met zijn vluchtkansen.
Wanneer de aldus te onderscheiden gedeeltes van het dorp ter sprake kwamen,
gebruikte men de Indonesische term b a h a g i a n = deel. Een eigen term
hiervoor kende men niet.
Het zijn in de regel de mannelijke leden van een clanfragment die met hun gezinnen
bijeen wonen. Van de in totaal 85 mannen uit tabel 7 wonen er slechts
3 buiten het specifieke dorpsgedeelte van hun clan. Vrouwen gaan bij hun huwelijk
in de regel naar het dorp of het dorpsgedeelte van hun echtgenoot. Van
de in totaal 68 vrouwen uit tabel 7 zijn er, weliswaar binnen het dorp Ayawasi,
43 uitgehuwelijkt naar het dorpsgedeelte van de clan waartoe hun echtgenoot
behoort. Van de overige vrouwen zijn er 6 binnen hun eigen clanfragment
gehuwd. In slechts twee gevallen is het duidelijk dat de echtgenoot ingehuwd
is in het clanfragment van de vrouw en naar betrokkenen zelf beweerden zou
hun verblijf slechts van tijdelijke aard zijn. In beide gevallen hadden de
ouders van de vrouw bij de huwelijksonderhandelingen bedongen dat het jonge
echtpaar in hun nabijheid zou blijven en voor hen zou zorgen totdat zij gestorven
zouden zijn.
In een van deze gevallen mocht het jonge gezin echter niet in het dorpsgedeelte
van de ouders wonen omdat de vrouw ooit ongeoorloofd sexueel verkeer gehad
had met een man van het betreffende clanfragment.
Tijdens mijn verblijf trokken enkele gezinnen voor lange tijd naar een ander
gedeelte van het dorp, meestal naar het clanfragment van de vrouw, omdat de
man de bemoeizucht en de pressie van een of enkelen van zijn eigen verwanten
146