mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

De goederen mogen ook weer niet té zeldzaam zijn omdat er in dat geval geen
sprake zou kunnen zijn van een vlotte circulatie, hetgeen stagnatie zou betekenen
in het tot standkomen van nieuwe huwelijken, afhandeling van allerhande
zaken en het machtsmechanisme. De doeken voldoen aan deze voorwaarde. Door
slijtage verdwijnen weliswaar exemplaren uit de circulatie, maar zeker tot
voor de overdracht van het bestuur was er een regelmatige aanvoer die vernieuwing
van het doekenbestand mogelijk maakte. Het is niet onwaarschijnlijk
dat de overige ruilgoederen meer en meer in onbruik raken omdat er weinig of
geen aanvoer meer is.
Het spreekt vanzelf dat de ruilgoederen aanvaard worden over de grenzen van
locale groepen en clans heen omdat zij juist in het tot standkomen van huwelijken
een grote rol spelen. Het is zelfs zo dat de doeken in vrijwel de gehele
Vogelkop circuleren. Het is in de ceremoniële ruil dat de taal- en cultuurgrenzen
in de Vogelkop overstegen worden. Zelfs in overgangsgebieden
blijkt tussen groepen, die sinds mensenheugenis op gespannen voet met elkaar
leven, huwelijksverkeer en ceremoniële ruil voor te komen.
De mensen van de Ayfat vergelijken de doeken graag met vogels die van tak tot
tak en van boom tot boom vliegen. Het woord voor vliegen en circuleren is gelijk:
aru = vogel; po maru = het vliegt, vogel, doek; ray marus = de mensen
doen circuleren, doen alles vliegen; am aru = tasje waarin de man zijn doeken
bewaart. Het woord aru slaat op alles wat vrij beweegt. Het oppotten van
doeken vindt men slecht: ray mo po marus makun kaket = mensen moeten de doeken
naar behoren laten circuleren en steeds nieuwe afspraken maken.
Zowel mannen als vrouwen hechten veel waarde aan de doeken. Toch zijn het in
veruit de meeste gevallen de mannen die met elkaar onderhandelen over de
voorbereiding of de gevolgen van ceremoniële transacties. De echtgenote van
elke man verzorgt en bewaart de doeken die zij gezamelijk onder hun beheer
hebben. Zij gaat van tijd tot tijd na of de portefeuilles niet door de kakkerlakken,
muizen of mieren zijn aangevreten. Zo nodig herstelt zij nauwkeurig
een kapotte doek en van boven het vuur gelooide pandanusbladeren naait
zij een nieuwe portefeuille.
Hoewel mij maar enkele gevallen van diefstal verteld werden beweert toch bijna
elke vrouw dat zij de doeken goed moet bewaken. In tijden van dreigend
gevaar, bijvoorbeeld in geval van doodslag en de kans op wraakacties, bij
ernstige conflicten en ook zodra er militairen in de omgeving gesignaleerd
worden, zorgen de vrouwen ervoor dat alle doeken op een geheime plaats in
veiligheid gebracht worden. Soms brachten vrouwen in grote haast een draagtas
met doeken en andere dierbare voorwerpen naar de missiepost in de veronderstelling
dat daar alles veilig zou zijn.
Felle conflicten met openlijk handgemeen tussen huwelijkspartners zijn bepaald
geen zeldzaamheid. Bijna dagelijks kwam het in Ayawasi voor dat een
vrouw luid krijsend en stampend haar man verwijten maakte over het feit dat
hij zonder haar medeweten of tegen haar zin in een doek uitgeleend had. Het
gebeurde ook dikwijls dat een man in blinde woede enkele bananenbomen tegen
de grond sloeg, zijn vrouw met een brandend stuk hout achterna zat of dreigde
haar baby te zullen doden zodra hij erachter gekomen was dat zij eigenmachtig
ruilzaken geregeld had.
Bij onderhandelingen waar de collecties doeken in twee rijen tegenover elkaar
uitgestald zijn, zitten de mannen gehurkt te overleggen. Op de achtergrond
staan of zitten de vrouwen, roken en kletsen wat en houden intussen nauwkeurig
in de gaten wat er in de onderhandelingen gebeurt. Zo nu en dan mengen
zij zich opeens in het gesprek. Een van hen staat op, protesteert of geeft
advies en gaat weer zitten. Een man zal niet gemakkelijk tegen de wens van
zijn vrouw ingaan omdat hij voor een vlotte toevoer of afzet van doeken wil
blijven rekenen op haar verwanten. Aangezien man en vrouw in de ceremoniële
ruil beiden ook optreden als vertegenwoordigers van hun eigen verwantengroep
170