mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

initiatiehuis zijn kennis overdraagt.
De geheimhouding speelt ook in de relatie tussen de medicijnmannen een grote
rol. Niemand kent het geheim van eikaars kracht en al kan een medicijnman
zichzelf beschermen door po tekif, men blijft beducht voor po fit van de collega
' s.
Binnen de verwantengroep worden po tekif = beschermende middelen van generatie
tot generatie overgeleverd. Enkele dagen voor mijn vertrek werd mij door een
van de popot van Ayawasi, die tevens een aanzienlijk medicijnman is, een zeer
oud bamboekokertje in ruil aangeboden. Hij sprak van po tekìf on en toen ik
hem vroeg naar de betekenis van het toevoegsel on vertelde hij dat het heel
oud was en dat zijn tatat = grootvader het van rochos rochos rochos — de generaties
daarvoor ontvangen had.
Het betreft een donkerbruine bamboe van ongeveer 30 centimeter lang en 3,5 cm.
doorsnede op de buitenzijde waarvan nog te zien is dat er vroeger door middel
van krasjes een versiering aangebracht is. De inhoud bestaat uit verschillende
kleine stukjes bot en hout die tesamen in twee smalle reepjes doek van de
soort toba en arik mekek gewikkeld zijn. De benaming van de afzonderlijke
voorwerpen zijn fra safach, een splinter bot of ivoor, wo wo, een half bolletje
van bot, arat en po fit, beide kleine snippers hout en tenslotte chajau,
een stoffig bosje houtvezels. Tussen het een en ander wat gele, verdroogde
aarde.
De man, die een nogal zenuwachtige indruk maakte en het spul zo snel mogelijk
weer in de bamboe stopte, vertelde dat deze voorwerpen mpau = gevaarlijk waren.
Nooit mocht deze po tekif on in aanraking met water komen. Vrouwen die ooit
deze voorwerpen zouden aanraken zouden geen kinderen meer krijgen. Als een medicijnman
slordig met deze bamboe zou omgaan zouden alle mensen ziek worden
en sterven. Op mijn vraag of het dan niet gevaarlijk was om de bamboe te rullen
gaf hij mij enkel de opdracht om het voorwerp altijd droog te bewaren.
Naar aanleiding van de vragen die ik hem stelde wilde hij alleen nog maar vertellen
dat dit voorwerp een grote rol gespeeld had in verscheidene initiatierituelen
waarin hij een leidende rol vervulde. Meer wilde hij niet vertellen
want alles wat de initiatie betreft is po senuk - geheim, voorbehouden aan
ingewijden.
Tenslotte vertelde hij dat er naar zijn mening nog twee of drie overeenkomstige
bamboe s in het bezit van de aanzienlijkste popot van Ayawasi zouden
zijn. Op mijn vraag waarom hij afstand wilde doen van zijn materiaal wees hij
erop dat hij zowel van vader's als van moeder's zijde een dergelijke bamboe
gekregen had. Hij zou die van de familie van zijn moeder behouden. Omdat zijn
oudste zoon, die inmiddels onderwijzer was, geen belang hechtte aan po tekif
on, wilde hij er afstand van doen. Uiteindelijk blijf ik onzeker omtrent zijn
motieven. De sarongdoeken die hij mij in ruil voor de bamboe vroeg konden voor
hem als popot mijns inziens geen uitzonderlijke betekenis hebben.
Van een jonge man, die weliswaar als ray mechar en als popot gold maar wiens
macht nog vrij beperkt was, kreeg ik in de laatste maand voor mijn vertrek
eveneens een po tekif on. In dit geval betreft het een klein schoudertasje
waarin een kleine etui van vlechtwerk zit. In de etui bevindt zich een metalen
huisje waarin wederom in een reepje doek van de soort pokek een stukje hout,
een botje en twee leguanenkaakjes zitten.
Volgens zijn uitleg gebruikte hij deze voorwerpen wanneer hij zijn spreuken
fluisterde voor of tijdens doekenonderhandelingen en transacties. Hij zei eveneens
in het bezit te zijn van twee van dergelijke uitrustingen omdat hij de
oudste erfgenaam van zowel vader's als moeder's zijde is. De spullen in dit
tasje hadden volgens hem nooit een bijzondere functie vervuld tijdens een initiatie
.
Zoals reeds gezegd bewaarde iedereen een zorgvuldig stilzwijgen omtrent de
118