mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

gaande de mentale en structurele aspecten die In dit complex van opvattingen
en gedragingen liggen. Diepgaander en vooral ook vergelijkend onderzoek is
daartoe noodzakelijk.
Hoewel ik er in het gedeelte over de medicijnmannen op terugkom, noem ik als
laatste van de mij bekende letale krachten de zeer gevreesde musyuoch. Het
schijnt om een pure kracht te gaan; van enige associatie met mens of dier
heb ik niets vernomen.
Musyuoch wordt verantwoordelijk geacht voor de samenloop van omstandigheden
die tot een onbegrijpelijk ongeval leiden. De situatie waarin ik over musyuoch
vernam betrof een zeer goed jager die door een wild zwijn aangevallen en gedood
werd. Musyuoch zou de man, zijn wapens en het varken bewogen hebben tot het
noodlottige voorval. Over de kracht wist men niets concreters te zeggen dan
dat het po kenu = iets duisters, geheimzinnigs zou zijn. Musyuoch dient door
de medicijnmannen terug gedreven te worden in de rivier.
4 Conceptie, zwangerschap en geboorte.
Jongens en meisjes hebben de huwbare leeftijd bereikt tegen de tijd dat zij
door de ouderen in staat worden geacht om zelfstandig een gezin te kunnen onder
houden. Bij de beoordeling kijkt men vooral naar de bekwaamheid om een tuin
aan te leggen en te onderhouden, een huis te bouwen, kinderen te verzorgen en
ceremoniële ruilzaken te behartigen. De leeftijd waarop meisjes momenteel trouwen
ligt ongeveer tussen 18 en 22 jaar. Voor de jongens ligt de leeftijd tussen
22 en 26 jaar. Het is mij niet bekend of er onder invloed van het cultuurcontact
een verschuiving in deze huwelijksleeftijden is opgetreden.
Wanneer een jongen en een meisje elkaar duidelijk willen maken dat zij een voorkeur
voor elkaar hebben, moeten zij omzichtig te werk gaan. Openlijke contacten,
geschenkjes, aanrakingen kunnen door oplettende omstanders gauw opgemerkt worden
als tekenen van een vergevorderde relatie die 'nodig in het openbaar geregeld
dient te worden'. Men maakt de liefde duidelijk door elkaar doordringend
aan te kijken en dan heel even te glimlachen. Van dit ogenspel zegt men ray
mekan an ya = zij hitsen elkaar op, en van het lachje ray masach = zij lachen
naar elkaar. Een opmerkzame waarnemer ziet dit ogenspel en wanneer het hem in
zijn ruilzaken uitkomt, begint hij misbaar te maken. De term ray masach betekent
daarom niet alleen dat mensen naar elkaar lachen, maar ook dat zij 'fout zijn'.
Wanneer het voor een jongen en meisje moeilijk is om elkaar met het ogenspel te
bereiken doet een van hen beroep op een 'postillon d'amour'. Aan een vriend of
vriendin die het vertrouwen van de geliefde geniet wordt gevraagd om de gevoelens
over te brengen. De mededeling luidt ayt syoko of au syoko = hij of zij
houdt van jou, wil jou verwarmen.
Als de liefde wederzijds is, zoekt men een mogelijkheid om elkaar te ontmoeten.
Donkere nachten bieden daartoe de gelegenheid. Elk van beide wendt voor even
naar buiten te gaan om de behoefte te doen. Een moderne manier om afspraakjes
te maken is een briefje te schrijven. Dat heeft het voordeel dat de ouderen
geen kennis kunnen nemen van het bericht. Geliefden spreken af op welk moment
en op welke plaats zij elkaar zullen ontmoeten, bv. op het vliegveld als het
donker is of op een bepaalde plaats in het oerwoud. Langs verschillende wegen
naderen zij de afgesproken plaats en langs verschillende wegen verlaten zij die
ook weer. Sinds de komst van de missie kent men de zondag. Voor de ouderen betekent
dat vrijwel niets, maar voor de schoolkinderen en het personeel van de
missie betekent dat een vrije dag. De jongelui trekken meestal het oerwoud in
om te jagen en te vissen of om zo maar wat te lopen. De amoureuze ontmoetingen
die dan plaatsvinden zijn niet toevallig. Dikwijls schakelen verliefden derden
in. Wanneer een jongen en een meisje zich even willen afzonderen 'om elkaar
te verwarmen', houden vrienden en vriendinnen de wacht. Van tijd tot tijd
wisselt men.
Hoewel de meesten van hen weinig mededeelzaam zijn over deze contacten, ver-
88