mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

Aldus wordt bij de opening van de tuin, maar ook op termijn, de doekencirculatie
gestimuleerd. In het geval van het laatstgenoemde tuincomplex vond de
distributie van alle geruilde doeken in het dorp Ayawasi plaats. Op een centrale
plaats bouwde men daartoe een ongeveer 2.50 meter hoog platform genaamd
weres. Een vijftal bij de zaak betrokken popot namen gehurkt plaats bovenop
het platform. Opmerkelijk daarbij was dat een oudere vrouw haar man verbood
om naast haar op weres plaats te nemen. Zij legde mij later uit dat zij daar
zat als lid van de clan Fanataf en niet als echtgenote van haar man uit de
clan Kosecho.
Aan de voet van het platform stonden enkele vrouwen met draagtassen vol doeken.
Een voor een gaven zij de doeken aan de popot op weres en soms ook een
stuk varkensvlees.
Rechtop staande toonden de popot aan alle omstanders de artikelen en met luide
stem riepen zij de naam van de gever en van de ontvanger en het kader waarin
de transactie plaatsvond. Daarna wierpen zij de doek in de richting van de
ontvanger. Deze ving de portefeuille met de doek op en gaf hem door naar achteren
waar de vrouwen met hun draagtassen gereed stonden cm de giften in ontvangst
te nemen.
De oude vrouw bovenop weres nam voornamelijk doeken in ontvangst. De weinige
doeken die zij in omloop bracht liet zij door de broer van haar aanstaande
schoonzoon aan het publiek tonen. Later bleek dat die doeken allen voor hem
bestemd waren.
Zo nu en dan werd er vanuit het publiek luid geprotesteerd. Na heftige diskussies
op het platform en tussen de betrokken popot en enkele mensen beneden
werd er een stuk varkensvlees en soms enige sarongdoeken aan de gift toegevoegd.
Tenslotte werd er ook nog een jong, levend varken overgedragen.
In latere commentaren werd mij duidelijk dat de regeling van het reeds jarenlang
bestaande conflict slechts de aanleiding vormde voor de aanleg van de
bijzondere tuin en de distributie vanaf weres. Het merendeel van de overgedragen
doeken maakte deel uit van velerlei transacties in verband met huwelijken,
sterfgevallen en andere conflicten.
Op de ochtend na de grote transactie, toen menigeen nog duidelijk te kampen
had met de naweeën van de nachtelijke drinkpartij, moest nog de beloning geregeld
worden voor de helpers bij de aanleg van de tuin. Er waren, zoals men
zei, 23 bijlen geweest, dat wil zeggen 23 mannen met hun gezin. Behalve het
voedsel dat zij gedurende de werkzaamheden van de gastheren hadden gekregen,
ontvingen zij nu sarongdoeken, textiel aan de strekkende meter en stukken
varkensvlees.
Nog even dreigde de zaak uit de hand te lopen toen een man, wiens bijl tijdens
de werkzaamheden afgebroken was, van de mensen uit Ayawasi een nieuwe bijl
eiste. Aanvankelijk werd die eis afgewezen, later werd een kleine vergoeding
toegezegd omdat de bijl nog best (door mij, sic.) gerepareerd zou kunnen worden.
De man en zijn verwanten namen dat echter niet en zij eisten met kracht
ray seyt mechay een complete mens, een afdoende regeling. Een oude popot
legde mij uit dat vroeger een bijl of twintig doeken golden als evenwaardig
aan één mens.
Hoewel er meerdere aspecten aan deze gebeurtenissen zijn is het stimuleren
van de doekencirculatie onmiskenbaar een van de hoofddoelen geweest.
De vroegere wraakacties, waarbij mensen ontvoerd en gedood werden en waarbij
naderhand in ruiltransacties genoegdoening overeengekomen werd, waren ondermeer
gericht op het stimuleren van de doekencirculatie. De ceremoniële cyclus
necha mamos dient evenzeer de circulatie. En ook polygiëne huwelijken verklaart
men vanuit de behoefte om de doekenactlvltelten weer te stimuleren.
Dat hierbij morele verantwoordelijkheid en eigenbelang verstrengeld kunnen
zijn zal bij de behandeling van de macht van de popot duidelijk worden.
197