mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

juiste temperatuur weer te bewerkstelligen.
Daarnaast kent men een aantal middelen die cha = vitale energie, zouden versterken
of stimuleren. Zo is er bijvoorbeeld ariaf, een middel dat wordt samengesteld
uit pluis van de bast van de gelijknamige boom, vermengd met sap
van bepaalde lianen, gele aarde en fijngestampte bladeren en vruchten. Een
ander middel is chajau = gemberwortel, dat meestal door voedsel gemengd wordt.
Chaja is een schrapsel uit de bast van de gelijknamige boom. Fas evenzo en
rapuoch is een middel dat bereid wordt uit de bast van de nipahpalm. En dan
is er nog mutèt, een heester waarvan men de bast raspt en vermengt met andere
middelen.
Kenmerkend voor de genoemde middelen is, dat zij allen sterk aromatisch zijn.
Van chajau, chaja, mutèt en rapuoch is zeker dat zij ook bij de bereiding van
palmwijn gebruikt worden. De bast van de boom ariaf wordt gebruikt voor het
aromatiseren van vlees. Over de bereiding en samenstelling van geneesmiddelen
is men uiterst zwijgzaam. Een verklaring hiervoor kan liggen in het feit dat
van de zijde van de missie altijd sterk geageerd wordt tegen het gebruik van
eigen geneesmiddelen, meestal obat k a m p u n g genoemd.
Een serieus onderzoek naar de waarde, de voor- en nadelen van deze middelen is
echter nooit gedaan. Omdat men weet dat de verpleegkundigen van de missie zeer
afkeurend reageren op het gebruik van inheemse geneesmiddelen ontkent vrijwel
iedereen in eerste instantie dat er eigen geneesmiddelen gebruikt zijn. Ook
tegenover mij was men er zeer terughoudend over. Later werd mij duidelijk dat
deze zwijgzaamheid ook gedeeltelijk te wijten is aan het feit dat alleen medicijnmannen
op de hoogte zijn van de wijze waarop de inheemse medicijnen bereid
en fitó = belezen moeten worden. Elke medicijnman heeft zijn eigen spreuken
en specialiteiten. Het eigene van de medicijnman en tevens van het vertrouwen
dat hij geniet ligt in dat belezen en het ligt voor de hand dat elke
medicijnman dat eigene wil beschermen. Leken weten dan ook weinig over de bereiding
van medicijnen te vertellen.
Bij inwendige pijn die nauwkeurig te localiseren valt, bijvoorbeeld hoofdpijn,
kiespijn, een gezwel of een inwendige fractuur, gaat men er soms toe over om
met een scheermes of een scherpe schelp of een stukje bamboe vele, ongeveer
twee centimeter lange ondiepe sneetjes in de huid te maken. Men spreekt van
temèn = ik laat naar buiten komen, ik laat tevoorschijn komen. De achtergrond
van dergelijke operaties is, dat men van mening is dat er iets kwaads in het
lichaam moet zitten. Door een opening te maken kan men het kwaad naar buiten
laten komen. Deze methode past men bij voorkeur toe wanneer een patiënt druk
en spanning voelt. Dat deze behandelwijze geen uitzonderlijk iets is, blijkt
uit de vele mensen die met lidtekens van een dergelijke behandeling gesierd
zijn. Bij stekende hoofdpijn maakt men deze sneetjes soms van de wenkbrauwen
tot in de nek, bij voetklachten bij voorkeur op de hiel, bij ademhalingsmoeilijkheden
op de rug, bij kiespijn op de wang en bij spierpijn of gewrichtspijn
op de betreffende plaats. Met enig leedvermaak vertelt men hoe ooit een
man op deze wijze aan de penis behandeld werd.
Bij inwendige pijn bindt men ook wel eens een strakke band van textiel, een
touwtje of een dunne rotan om het betreffende lichaamsdeel. Zwellingen die
warm aanvoelen overgiet men bij herhaling met koud water.
Een behandeling waarvan de bedoeling minder duidelijk is, bestaat in het prikken
met een lange doorn middenin of rondom de pijnlijke plaats. Bij gezwellen
prikt men rondom tal van kleine gaatjes, net als bij de behandeling van slangebeten.
Bij een man die aan hevige hoofdpijn leed, prikte de medicijnman, nadat
de patiënt het bewustzijn reeds verloren had, door de trommelvliezen in het
hoofd. Later stak hij een doorn in de nek, vlak onder de schedel. Een vrouw
vertelde dat zij ooit gezien had hoe een medicijnman de doorn door de neus van
de zieke omhoog stak.
Om bloed te stelpen stopt men een bepaald soort mos in de wond of in de lichaams-
96