mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

tongval. Op de grond waarop men krachtens afstamming of feitelijk domicilie
recht kan laten gelden, of op de grond van anderen na het verkrijgen van toestemming,
zoekt een gezin een geschikt stuk grond voor het aanleggen van een
tuin. Dikwijls werken enkele gezinnen samen aan de aanleg van een groot tuincomplex.
Voor men tot een besluit komt over de keuze van de plek worden verschillende
plaatsen bekeken. Gewoonlijk gaan er enkele weken van beraadslagen, kijken
en opnieuw overleggen voorbij voor er een begin gemaakt wordt. In de besluitvorming
spelen verscheidene factoren een rol:
1 De vruchtbaarheid van de grond. Humusrijke, zwarte aarde = tapam kenú of
koch kenú, heeft de voorkeur. De beide andere grondsoorten in dit gebied,
tapam mekèk = rode, vaste aarde en tapam poch = witte, rulle aarde, zijn
weinig geschikt voor het verbouwen van voedsel.
2 De oppervlakte van de tapam mof = geschikte grond, in relatie tot het aantal
gezinnen dat uit de tuinen zal moeten eten.
Het initiatief tot het openen van een nieuw tuincomplex gaat gewoonlijk
uit van twee of drie gezinshoofden. Zij zoeken een geschikte plek en dan
vragen zij aan verwanten en vrienden of zij wensen deel te nemen. Alle
werkzaamheden geschieden gezamenlijk door alle belanghebbenden. Zodra de
grond schoon is wordt in onderling overleg een indeling gemaakt en elke
deelnemer of elk deelnemend gezin krijgt een makit = eigen gedeelte van
het tuincomplex.
3 De afstand van de geschikte plek tot het dorp en tot de tuinen die op dat
moment in gebruik zijn. De meeste tuinen liggen binnen een straal van
anderhalf uur lopen rondom het dorp. Er zijn echter gezinnen die ook deelnemen
aan tuincomplexen die twee tot drie uur lopen van hun dorp verwijderd
liggen.
4 De natuurlijke begrenzing van de gekozen plek. Men schat daarbij de mogelijkheden
voor de constructie van een omheining om de tuinen voor vernieling
door wilde varkens te behoeden.
Wanneer er een natuurlijke begrenzing is in de vorm van een riviertje of
een stelle rotswand dan zal dat de lengte van de omheining aanmerkelijk
verkorten.
5 De relatie van de plek met eventuele bedreigende geesten. Men zal vast
geen plek kiezen die vlak bij de plaats ligt waar bijvoorbeeld ooit een
mens op mysterieuze wijze kwam te overlijden. Evenmin vlak bij de plaats
waar ooit iemand geliquideerd werd. Men gaat van de veronderstelling uit
dat zulke plaatsen nog regelmatig bezocht worden door de geesten van de
overledenen of de kwade krachten die voor hun dood verantwoordelijk geacht
worden.
Heeft men eenmaal een geschikte plek gevonden dan raadpleegt men, voorzover
dat nog niet gebeurd is, het dorpshoofd en de overige rechthebbenden op die
grond. Wanneer men op het gebied van een andere clan een tuin wil aanleggen,
wordt dit overleg al in een eerder stadium gevoerd. Als ray tapam of ra mayr
= de mensen van de grond, moeten de rechthebbenden van de bewuste clan toestemming
geven. In de buurt van Ayawasi komt dit laatste nogal eens voor wanneer
de ongehuwde jonge mannen uit andere dorpen die bij de missie in dienst
zijn en de onderwijzers op korte afstand van het dorp hun tuin willen aanleggen.
In veel gevallen werd voor de toestemming een tegenprestatie in geld of
goederen gegeven. Ik heb nooit gehoord dat aan iemand de toestemming geweigerd
werd. In dat verband verklaarden velen dat er in het Ayfatgebied nog
ruimte genoeg is. Dit in tegenstelling tot het gebied rond de Ayamarumeren,
waar naar verluid de verdeling en het gebruik van de gronden wel eens tot
conflicten leidt.
Zodra men er voldoende zeker van is dat niemand bezwaren heeft tegen de aanleg
van het tuincomplex trekken mannen, vrouwen en kinderen naar de gekozen
36