mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

meer aan te doen.
Een informant vertelde dat mensen de bladmoes en het gif karit ook wel combineren
en dat het zijn dodelijke kracht zeker twee jaar zal behouden. Het wordt
bij voorkeur in het voetpad begraven.
Aan de medicijnmannen van de inwoners van het westelijk Karongebergte schrijft
men een dood en verderf zaaiend gif ransé toe. Enkele zeer deskundige mensen
kunnen het hanteren en verwijderen. Toch vertelt men ook dat popot het tegen
veel doeken en varkensvlees kunnen ruilen en dat men nooit zeker weet of een
popot al dan niet in het bezit is van ransé. Dit gif wordt niet bereid maar
gevonden in de buurt van de dorpen Aysyuom, Senopi en Sisu in het westelijk
Karongebied. Op open plaatsen in het oerwoud ligt uitsluitend zand en witte
stof en voor de rest wat beenderen van gestorven dieren. In een straal van ongeveer
twintig meter om de witte plek heen sterft elk gewas, 's Nachts hangt
er een groenig lichte schijn boven de plek. Men vertelt dat deze plaatsen de
bliksem aantrekken en dat vogels die er overheen vliegen dood neervallen.
Eens zou een man van de clan Baru een grote hoeveelheid van deze witte stof
in zijn rugtas vervoerd hebben. Waar hij passeerde stierf links en rechts van
hem alle leven. Uiteindelijk is hij ook zelf gestorven. Langs zijn weg zijn
aardverschuivingen opgetreden en ravijnen ontstaan.
Alleen zeer deskundige medicijnmannen kunnen dit gif verwijderen. Met hun rug
naar de wind schuiven zij met een lange stok het spul tot ver buiten het dorp.
Missionarissen die in het gebied gewerkt hebben bevestigen dat er enkele plaatsen
zijn waar alle leven op een onverklaarbare manier verdwijnt. Het rottende
hout is 's nachts fosforizerend. De mensen zijn zeer angstig voor deze verschijnselen.
Veel van de verhalen over po fit heb ik niet kunnen opschrijven, laat staan
naderhand reconstrueren, omdat voor mij elke logische lijn erin ontbrak. Soms
ging het over gif dat kon springen als sprinkhanen en waarvan niemand, ook de
eigenaar niet, kon voorspellen waar het heen zou gaan. Dan waren er verhalen
over gif dat wel teruggenomen kon worden, dan weer over gif dat men duidelijk
in het voedsel kon zien zitten, hoewel dat echter weer niet voor iedereen
zichtbaar was.
Enige algemene trekken uit die verhalen zijn dat de spreuk die over de materie
uitgesproken of gefluisterd wordt van groot belang is en dat elke ingewijde
zo zijn eigen geheimen heeft. Altijd moet iedereen beducht zijn voor de werking
van po fit die hij niet kent.
Tenslotte vermeld ik nog dat in sommige verhalen middelen van de medicijnmannen
van de Manikion- en Mention bevolking ten oosten en zuidoosten van de Ayfat
genoemd werden. Zo zou men daar het dodelijke middel wesèn kennen en het
middel ita dat doden weer tot leven kan wekken. Daarover ontbreken echter
nadere gegevens.
De initiatie.
De initiatie van nieuwe medicijnmannen geschiedt op een afgelegen plaats in
het oerwoud. Ingewijden, die het initiatief tot de initiatie nemen, bouwen
een laag en breed huis van het type sepiach. Zij gebruiken de materialen die
men normaliter voor de bouw van een gewoon amach wora — huis in de tuin, gebruikt.
Over de wijze waarop de initiandi geselecteerd worden kreeg ik nogal
uiteenlopende informatie. Het is niet onmogelijk dat het van geval tot geval
enigzins verschillend geschiedt. De meeste mannen vertelden dat zij indertijd
door de oudere medicijnmannen gedwongen werden, soms met geweld, om
het huis binnen te gaan. Anderen vertelden hoe alle jonge mannen uitgenodigd
werden om het nieuwe initiatiehuis te komen bezichtigen. Eenmaal aanwezig kozen
de leidende medicijnmannen een aantal van hen uit en zij werden gedwongen
het huis binnen te gaan. De anderen moesten zich snel uit de voeten ma-
120