mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

Om de strijd tussen goedwillende en kwaadwillende vooroudergeesten te beïnvloeden,
voltrekken de medicijnmannen uit de kring van de naaste verwanten de
behandeling funit. De zieke wordt op een platform van ongeveer een meter
hoog gelegd. Zijn slaapmat dient als onderlegger. Onder het platform wordt een
klein vuurtje gestookt. De vlammen worden snel gedoofd en in de gloeiende
houtskool worden stukken van een vers geslacht tam varken gestoofd. Terwijl
men het varken slacht moet de pols van de zieke met een touwtje aan de poot
van het varken verbonden worden. De bedoeling van deze behandeling is, dat
de walm van het stovende varkensvlees door het lichaam van de zieke zal trekken,
zodat de strijdende geesten kunnen vernemen dat de nabestaanden maatregelen
nemen om de doekencirculatie weer te stimuleren. Een tam varken kan immers
alleen tegen doeken geruild worden, evenzo de stukken van het binnen het kader
van deze behandeling geslachte varken.
Het kwam eenmaal voor dat men funit wilde voltrekken voor een zieke die in het
hospitaal opgenomen was. Het slachten zou buiten gebeuren, maar de pols zou
wel via een touwtje door de deur met de poot van het dier verbonden worden.
Omdat het echter meer dan twee dagen duurde voor iemand zijn varken beschikbaar
wilde stellen en de patiënt intussen bijna overleden was, werd van de
hele behandeling afgezien.
Een vrouw had ooit van deze behandeling ernstige brandwonden opgelopen. Buiten
bewustzijn was zij voorover op het platform gelegd en terwijl men onder
haar het varkensvlees stoofde, had niemand gezien dat haar borst over de rand
hing.
Dat mensen van deze behandeling heil verwachten, bleek mij toen een zieke
vrouw van Ayawasi zich met hand en tand verzette tegen de verwanten die haar
naar het hospitaal wilden brengen. Zij eiste dat men funit zou organiseren.
Ziektes als saus en wafir en andere ernstige ziektes waarvoor men geen meer
voor de hand liggende verklaring kan vinden, schrijft men toe aan kapes seròf =
achtervolging door een geest. De nog niet geheel in saweron = wereld van de
voorouders, opgenomen geest zwerft onheil zaaiend door tuinen en dorpen. Zodra
de diagnose van de medicijnmannen luidt kapes seròf of kapes mapo = de geest
eet het vlees, dan gaat elke betrokkene na welke geest dat zou kunnen zijn. De
nabestaanden dienen er voor te zorgen dat de gramschap van de geest weggenomen
wordt doordat zij hun verplichtingen inzake de ceremoniële ruil naar behoren
nakomen. Daarna verdrijft men tijdens een donkere nacht onder leiding van de
medicijnmannen met veel lawaai de geest in het oerwoud terug.
In het besef dat ziekte en ongeluk veroorzaakt kunnen worden door kwade bedoelingen
en praktijken van zowel medemensen als vooroudergeesten, nemen de mensen
van het Ayfatgebied tal van preventieve maatregelen.
Zo zal men nooit op reis gaan zonder een tasje of bamboekokertje met po tekif =
beschermende, belezen materie bij zich te dragen. Wanneer iemand verwacht dat
hij op zijn weg vijanden zal ontmoeten die eventueel po fit = schadelijke, belezen
materie, tegen hem zouden kunnen gebruiken, dan wapent hij zich bij voorbaat
door van een medicijnman in ruil voor geld, goederen of diensten zeer
sterke agressieve belezen spullen te vragen. Wat dit betreft hoorde ik moeilijk
te begrijpen verhalen over de absoluut dodelijke materie ransé en wesèn
en over ita dat doden weer tot leven zou kunnen wekken.
Zelfs in het eigen huis en de eigen tuin en zeer zeker in het dorp en tijdens
een reis let iedereen er nauwkeurig op dat geen etensresten, kledingstukken,
persoonlijke voorwerpen, uitwerpselen, nagels en haren achterblijven op een
plaats waar kwaadwillenden ze zouden kunnen vinden. Deze materie is namelijk
bij uitstek geschikt voor het vervaardigen van schadelijke middelen. Nooit zal
men zonder meer eten of drinkwater aannemen van iemand die niet volledig te
vertrouwen is. Pas wanneer de aanbieder eerst zelf heeft gegeten en gedronken,
volgt men. In de nabijheid van vreemden eet men gehurkt met het gezicht van
elkaar afgewend, liefst met de rug naar elkaar, om te voorkomen dat iemand tij-
99