mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

Men zegt er zeker van te zijn dat een vrouw niet opnieuw in verwachting raakt
zolang zij haar kind aan de borst voedt. Die lactatieperiode duurt over het
algemeen anderhalf tot twee en een half jaar. Ondanks de zekerheid neemt men
toch een lange onthoudingsperiode in acht. Sommigen spraken over een duur van
één jaar, anderen over langer. In die tijd ontstaan er dikwijls spanningen
tussen de echtgenoten. De vrouw weigert sexueel contact "omdat zij haar kind
niet alleen kan laten" en de man dreigt natiach nako mèn tasach fenya = als
jij geen omgang wilt zal ik straks vreemd gaan met andere vrouwen; letterlijk:
zal ik straks naar vrouwen lachen.
Zwangere vrouwen zijn extra beducht voor kwade geesten. Zij mijden elke vrouw
die maar enigzins verdacht wordt van kapes fane. Ook de plaatsen die op enigerlei
wijze geassocieerd worden met gevaarlijke krachten ontlopen zij. Het
ontstaan van tweelingen wordt door enkelen in verband gebracht met de inwerking
van kwade geesten. Ik heb echter geen verband horen leggen tussen het
'van alles twee' inzake kapes fane en het ontstaan van tweelingen. Tot voor
kort werden alle tweelingen gedood omdat de vrouw "geen varken of koeskoes
is". Op aandringen van de zusters laten de ouders van tweelingen hun pasgeborenen,
of één daarvan, wel eens bij de zusters ter verzorging achter.
Bronwater, water van snelstromende en wassende rivieren beschouwt men als
bijzonder heilzaam voor moeder en kind.
Tot de laatste fase van haar zwangerschap blijft de vrouw hard werken en veel
eten. De man blijft niet altijd in de buurt om de geboorte af te wachten.
Meestal vertrekt hij enkele dagen van tevoren naar een ander dorp, zogenaamd
voor ruilzaken, maar volgens velen omdat hij niet bij de geboorte aanwezig
wil zijn.
Zodra de weeën heftiger worden, verzoekt de vrouw aan haar man of naaste verwanten
om een amach kré = geboortehutje, te maken. Aan de rand van het dorp,
zo dicht mogelijk bij de eigen woning, steken enkele mannen takken in een
cirkelvorm in de grond. De doorsnede van de cirkel is ongeveer twee meter.
De boveneinden van de takken worden aaneen gebonden, zodat een koepelvormig
geraamte ontstaat. Daarop worden bladeren gelegd. In de wand wordt een opening
van ongeveer 80 cm. uitgespaard. Soms wordt de vloer met takken en bladeren
wat verhoogd, meestal echter niet. Gewoonlijk worden restanten boombast
of bamboe van een verlaten dorpswoning gebruikt. Voor de bevalling gaat
de vrouw gehurkt boven de op de grond uitgespreide verse bladeren zitten,
de benen wijd uiteen en ondersteund door haar moeder, zuster of door een
vrouwelijke verwant die al eens bevallen is. Door de beide armen boven het
hoofd te strekken en door de buik van boven naar beneden te masseren, pogen
de behulpzame vrouwen de bevalling te bespoedigen. Zodra het kind geboren is,
wordt het met warme bladeren schoon en droog gewreven. Met een schone, plantaardige
vezel wordt de navelstreng afgebonden en met een scherpe verse bamboe
afgesneden. Voor de nageboorte heeft men niet veel belangstelling. Soms hangt
men de nageboorte aan een stok boven de rivier opdat zij door het wassende
water meegevoerd zal worden. Meestal werpt men de nageboorte zonder meer in
de rivier.
Na verloop van enkele dagen valt het afgebonden stukje van de navelstreng af.
In een kleine bamboe begraaft men dit stukje onder een bananenboom, de boom
fayt of totor "opdat het kind zal groeien".
Direct na de geboorte dwingt men de vrouw om geroosterde taro te eten. De
bladeren op de bodem worden ververst en er wordt een vuurtje gemaakt.
De vrouw en haar pasgeboren kind blijven ongeveer een maand lang in dit hutje.
Mannen mogen er niet binnengaan. Kinderen kruipen vrijelijk in en uit. Gedurende
de eerste twee weken brengen de verwanten voedsel naar de vrouw in het
hutje, maar gaandeweg gaat de vrouw weer zelf op pad door het dorp. Tegen die
tijd vergeten de verwanten ook wel eens om haar voedsel te brengen. Na drie
of vier weken hervat zij haar normale werkzaamheden, zij het dat zij de eerste
90