mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

gaven er de voorkeur aan om in de rust en de intimiteit van hun tuinwoning
de laatste jaren door te brengen "dicht bij het voedsel en een eigen plaats
om je behoefte te doen". Alleen voor medische verzorging of voor bijzondere
gebeurtenissen verschenen zij in het dorp.
Ouders met schoolgaande kinderen zijn sterk aan het dorp gebonden. Wanneer
zij voor enkele weken naar hun sago-areaal gaan, nemen zij hun kinderen mee
of zij vragen naaste verwanten om voor hun kinderen te zorgen.
De opgroeiende jeugd geeft de voorkeur aan de dorpssamenleving omdat er meer
vertier is dan in de beslotenheid van de tuin.
Het grootscheeps aangekondigde plan tot reorganisatie van de dorpen "Gaya
Baru" genaamd werd vooral door de ouderen met grote scepsis ontvangen. Tijdens
een toespraak waarin een bestuursambtenaar veel beloftes deed en veelvuldig
over ontwikkeling en vooruitgang sprak, fluisterde een oude man tegen
mij ray mesochsoch = die kerels belazeren ons. Het grootste bezwaar van de
volwassenen zit in het gebrek aan goede tuingrond in de nabijheid van een
groot dorp en de lange afstanden die velen dientengevolge dagelijks zullen
moeten afleggen. "Maar", zo zegt men, "we zullen wel moeten anders stuurt het
bestuur weer militairen".
4 Gezin en wooneenheid.
Het gezin en de gezinswoning zijn van fundamentele betekenis in het sociale
en culturele leven van de bewoners van het Ayfatgebied. Vanwege het tweeledige
woonpatroon, de tuin en het dorp, beschikt vrijwel elk volledig gezin
over twee woningen.
Amach wora = huis in de tuin, dat gebouwd is van dunne boomstammetjes en boomschors
en meestal nogal hoog en eenvoudig van constructie is, vormt de meest
eigen en intieme plaats van het gezin. In dat huis kan men rusten, luieren,
vrijen, vertroetelen en eten zonder gestoord te worden door de nabijheid van
anderen. Rondom de vuurplaats wochat die een centrale plaats in het ene vertrek
inneemt hebben vader en moeder en de kinderen meestal hun eigen plekje.
Terwijl vader aan zijn zoontje laat zien hoe een pijlpunt gesneden moet worden
of vertelt over allerhande zaken die een jongen behoort te weten, wijst
moeder aan haar dochter hoe zij het vuur gelijkmatig kan doen branden, hoe
taro geroosterd moet worden, hoe draagtassen gevlochten worden en onderwijl
vertelt zij over alles wat een goede vrouw moet weten en kunnen. Zodra de
taro geroosterd is maken vader en moeder het voedsel schoon van de as en geven
hun kinderen te eten. De groente die in een bamboe gekookt is wordt op
bladeren of bordjes of in eetbakjes van boomschors gelegd en doorgegeven. Na
het eten strekt de man zich uit, valt in slaap of speelt wat met de kinderen
of zijn hondje. Moeder en dochter verwijderen zorgvuldig alle etensresten.
Wanneer de vrouw en dochters in de tuin werken herstelt de man de omheining,
jaagt in de omgeving op klein wild of probeert in de nabije rivier wat vis te
vangen.
Zodra het begint te waaien en het gedruis van de naderende regen te horen is
klimt men langs de schuine, ingekeepte boomstam het huis binnen om te schuilen.
Als de hevige regen- en windvlagen door de vele openingen en kieren en
door het bladerdak striemen kruipen ouders en kinderen dicht bijeen en kijken
kleumend en zwijgend voor zich uit.
Het gebeurt nu nog betrekkelijk zelden dat het gezin in het tuinhuis overnacht.
Keert men om wat voor reden ook niet tegen de avond naar het dorp terug
dan vormen de uren tussen avondmaal en slapengaan een hoogtepunt in het
gezinsleven. Bij het flakkerende vuur dat licht en warmte geeft rookt vader
zijn pijp of shagje en vertelt langzaam en met lage stem verhalen over de
eerstelingen Siwa en Mafif of over de jacht, de doekenruil of wat ook. Soms
vertelt moeder met hoge en zachte stem op reciterende manier haar verhalen.
Wanneer de kinderen in de rust van deze stemmen en de nachtelijke oerwoudge-
135