mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

Tijdens mijn verblijf kwam het een keer voor dat enkele jagers in de nabijheid
van Ayawasi een wild varken doodden waarop menigeen al wekenlang jacht
gemaakt had. Zodra de verwanten van de jagers (een jager doet dat nooit zelf
indien hij jachtmiddel gebruikt heeft) de buit het dorp binnendroegen, eisten
enkele minder fortuinlijke jagers een stuk vlees omdat zij enige dagen
daarvoor hun jachtmiddel geplaatst hadden. Hun middel zou bijgedragen hebben
tot het succes van de andere jagers.
De invloed of de kracht van het jachtmiddel verdwijnt niet met de dood van
het dier. Het bloed van het dier dat door jachtmiddelen verkregen is, zal men
nooit bewaren. Voorkomen moet zelfs worden dat kippen en honden het bloed
drinken opdat zij niet terstond zullen sterven. Vlees van het dier dat met
jachtmiddelen gevangen of gedood is, mag nooit met zout bereid worden. De combinatie
van fuyfuy en cha - zout (en ook vitale energie) zou de dood tot gevolg
hebben. Soms is een jager zo beducht voor het middel dat hij gebruikte
dat hij weigert om het vlees te eten. Hij laat dan een gedeelte van de buit
rullen tegen ander voedsel.
Eens kwam een van de beste jagers van Ayawasi mij vragen om het geweer te repareren.
Volgens hem moest er iets aan kapot zijn want hij had twee maal mis
geschoten terwijl hij toch een zeer sterk jachtmiddel gebruikt had .
In het gebied rondom Ayawasi is het wild schaars. Men jaagt op varkens, cassuarissen,
koeskoes, leguanen, boomkangoeroe's en vogels. Zoals reeds vermeld
probeert men klein gedierte te vangen als men dat toevallig op zijn pad
ontmoet. Vlees neemt een grote plaats in op het menu van alledag. Soms gaan
er dagen voorbij dat een gezin geen vlees eet. Toch besteedt men veel tijd
aan de jacht en dieren spelen in de dagelijkse gesprekken vaak een grote rol.
Fane rapuoch - varken van het oerwoud, het grootste en ook gevaarlijkste wild.
Uit de voetsporen en de omgewoelde grond maakt de jager op waar het dier zich
ongeveer moet bevinden. Hij volgt het spoor, soms dagenlang, totdat hij weet
waar het varken zijn schuilplaats heeft. Met een grote speer, soms als pijl
op de boog gelegd, probeert hij het slapende dier te doden. Er zijn jagers
die het wagen om een varken, wanneer het tijdens hevige regen in zijn schuilplaats
ligt te slapen, met een welgemikte bijlslag te doden. Het risico is
zeer groot omdat een varken dat door donder of bliksem opgeschrikt wordt of
een varken dat niet direct gedood wordt, levensgevaarlijk is. Bij de verzameling
van het genealogisch materiaal viel het mij op dat veel mensen Fanefit
- het varken bijt, genoemd werden. Bij navraag bleek dat al deze mensen bij
de jacht op een wild varken om het leven waren gekomen. De naam die zij tijdens
hun leven hadden, werd maar zelden meer genoemd. In de laatste twintig
jaar zijn zeker negen mensen van Ayawasi op deze wijze de geschiedenis in gegaan.
Hoewel men weinig inzicht heeft in de functie van het hart lokaliseert men
de vitale kracht van mens on dier achter het borstbeen. Daar huist sesaum -
adem, beweging. Bij het jagen is het zaak om met een kogel, speer, pijl of
mes die plaats achter het borstbeen te raken.
Er zijn jagers die de onderkaak van een gedood varken als trofee aan de wand
van hun woning hangen. Een algemeen gebruik is dat echter niet. Er zijn zeer
succesvolle jagers die dat niet doen. De ronde slagtand van een mannelijk
varken is echter voor elke jager een waardevol bezit. Volkomen rondgegroeide
tanden vertegenwoordigen een grote waarde in de ceremoniële ruilhandel. Bij
feestelijke gelegenheden worden de tanden als sieraad en wellicht vertoon van
macht gedragen. De meeste tanden zijn in het bezit van de ray popot - de mannen
die de ceremoniële ruil beheersen.
Naast deze wijze van jagen kent men nog een andere methode om wilde varkens
te vangen. Bekend is dat varkens vaak dezelfde weg volgen. In een varkensspoor
graaft men een kuil. In de zijwanden of de bodem van die kuil plaatst
men schuin afgekapte, vlijmscherpe bamboes. De punten laat men omhoog wijzen.
47