mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

ij de zaak betrokken. Zo nu en dan speelde ook het al eerder vermeldde geval
van doodslag in Susumuoch een rol. Op een bepaald moment was de onderhandeling
zo verward geworden dat de echtgenoot van de kinderloze vrouw tegen mij
verzuchtte dat iedereen al vergeten was waar het eigenlijk om begonnen was.
Ondanks alle voorgaande ruzies was hij toch erg bedroefd over de dood van
zijn vrouw.
Tijdens de onderhandelingen ontstaan tal van nieuwe conflicten. Wanneer de
onderhandelaars bijvoorbeeld een varken toegezegd hebben, moet er in eigen
kring nog uitgemaakt worden wiens varken overgedragen zal moeten worden. Het
kan ook gebeuren dat er een varken geslacht moet worden omdat de benodigde
doeken in ruil voor varkensvlees verkregen kunnen worden. Het zijn dan meestal
de vrouwen die jarenlang voor een dier gezorgd hebben die heftig misbaar
maken tegen het plan om hun varken te slachten. Reden genoeg om weer eens andere
oude conflicten uit de vergetelheid te halen.
Duidelijk was dat velen allereerst hun eigen belang in het oog houden. In die
situaties bleek dat de ray popot - sleutelfiguren in de ceremoniële ruil,
zeer veel macht hebben. Hun besluit maakte telkens een eind aan onderlinge
twisten.
Opvallend is ook dat uiteindelijk niemand geheel afzijdig kan blijven van de
doekenzaken. Er zijn sterken, de ray popot en zwakken, de ray ro seníe, maar
niemand staat buiten de ruil.
7 Andere transacties.
Zonder de pretentie te hebben een uitputtende opsomming van alle mogelijke
transacties te kunnen geven, wil ik tenslotte nog een viertal situaties aanduiden
waarin doeken overgedragen worden. Lichamelijk letsel met bloedverlies,
opgelopen tijdens een vechtpartij vraagt om genoegdoening. Slechts zelden
onderhandelen de direct betrokkenen zelf over de wijze van genoegdoening.
Bij kleine verwondingen draagt men enkele sarongdoeken, een kip, een gebruiksvoorwerp
of wat geld over. In ernstige gevallen, en dat komt nogal eens voor,
draagt men een aantal doeken over.
Mensen die charenot - beschaamd, of zoals veelal met de Indonesische term gezegd
werd m a l u geworden waren, eisten compensatie in de vorm van varkensvlees.
Deze situatie doet zich voor bij buitenechtelijke relaties, voorhuwelijkse
omgang en zelfmoord. De man die in eerste instantie verantwoordelijk
is dient op korte termijn een varken te slachten en het vlees uit te delen
aan ieder die maar een beetje beschaamd is. Als hij niet zelf over een varken
beschikt ruilt hij dat tegen doeken. Later zal hij, indien mogelijk, van de
schuldige weer een varken of een aantal doeken eisen.
Medicijnmannen die hun diensten aan iemand ter beschikking gesteld hebben
eisen soms een of enkele doeken. Zo eisten de twee medicijnmannen uit de Marestreek
die geholpen hadden om de dodelijke kracht musjuoch uit de omgeving
van Ayawasi te verdrijven van de mensen van Ayawasi veel sarongdoeken, voedsel
en enkele doeken. Daarbij scheen het feit dat zij van ver gekomen waren
een rol te spelen. Men sprak van po maum mecham - doeken voor de pijnlijke
voetzolen.
Tenslotte zijn er nog gevallen waarin sprake is van ernstige schade. Het gebeurt
nogal eens dat een tam varken dat in het oerwoud rondzwerft de tuin van
iemand binnendringt en de gewassen vernielt. De eigenaar van de tuin kan compensatie
in de vorm van doeken eisen van de eigenaar van het varken. Voor hij
echter zijn schade vergoed krijgt moet er meestal nog heel wat gescholden en
onderhandeld worden.
Tijdens de onderhandelingen en bij de uiteindelijke afwikkeling van elke zaak
speelt de machtsverhouding tussen de betrokkenen een grote rol. Bij de behandeling
van de popot = mens die over veel doeken kan beschikken, kom ik hierop
nader terug.
191