mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

wat palmwijn over de vrouw gesprenkeld had. Daarop stampte hij vele malen met
zijn linkervoet op de grond terwijl hij de namen van overledenen riep, telkens
gevolgd door de woorden kapes naru = kapes vlieg, beweeg.
Het teken dat een van de vrouwen volgens de geesten schuldig zou zijn, zou erin
bestaan dat bij het noemen van een van de overledenen beweging zou ontstaan
in de opgestapelde stokjes en bladeren. In beide gevallen bewoog er echter
niets en daarmee was de ceremonie ten einde.
Direct na afloop ontlaadde de spanning bij beide vrouwen zich op de man die
de beschuldiging had uitgesproken. Zij gilden uitzinnig tegen hem en met hun
kapmes ramden zij op de wanden van zijn huis. Een van hen nam een jong varken
bij de achterpoten, sloeg het dier met één klap dood tegen de paal van zijn
huis en wierp het bloedende kadaver naar binnen. Alom waren er heftige discussies
en vechtpartijen. Na een half uur keerde de rust weer.
Indien een van de stokjes wel bewogen zou hebben, had de vrouw een bekentenis
af moeten leggen. De gegevens over de daarop volgende gebeurtenissen heb ik
niet uit eigen waarneming, maar uit talrijke berichten daarover.
De medicijnmannen proberen de vrouw tot een bekentenis te dwingen. Weigert
zij dit dan gaat men over tot handelingen "die het bewijs moeten leveren".
Het is in deze fase dat vrouwen zelfmoord plegen.
Meestal dwingt men de beschuldigde vrouw om het giftige wortelsap = fo te
drinken. Daarna moet zij dansen. Gaat zij braken dan is dat een teken dat zij
inderdaad bezeten is en zij wordt gedood. Gaat zij niet braken dan sterft zij
aan het gif en dat is eveneens een teken dat zij bezeten was.
Er zijn meer vormen voor deze proef. Een bamboe tot heuphoogte wordt door de
medicijnmannen gevuld met belezen bladeren, wortels, vruchten, aarde, steentjes
en water. Dit mengsel wordt aan de kook gebracht. Zodra het kookt moet
de vrouw twee vingers de bamboe steken of men giet wat van het kokende spul
in haar hand. Verbrand wil zeggen schuldig.
Wanneer eenmaal bewezen is dat de vrouw schuldig is dwingt men haar om van het
gif te drinken.
Naar men zegt heeft het gif al in zeer korte tijd een verlammende werking, met
name op de ademhalingsorganen.
Om het uiteindelijke bewijs te leveren van de vraatzucht van de kapes fane
opent men de buik van de gestorven vrouw. Een man legde gedetailleerd uit hoe
met een mes of met een scherpe bamboe vanuit de vagina rechtsom, onder langs
de ribben en links naar beneden de hele buik werd weggesneden. Vervolgens
wijzen medicijnmannen de dubbele organen aan ten bewijze dat de vrouw inderdaad
"van alles twee" had. Dat wil zeggen dat zij bloed en ingewanden van haar
medemensen had verslonden.
Er zijn mensen die beweren dat kapes fane-vrouwen te herkennen zijn aan een
zwelling onder de rechterborst, zijnde een teken van dubbele ingewanden. Dezelfde
zwelling wordt ook genoemd door een man uit de Karonstreek, die verslag deed
van een operatie die daar uitgevoerd wordt om kapes fane te bestrijden. De zwelling
zou in verband staan met de slagader van de rechterarm. In de rechterhand
zit een heel klein gaatje waarlangs de dodelijke kracht het lichaam zou verlaten
en weer binnengaan. Om te voorkomen dat kapes fane via de slagader naar de
rechterhand kan gaan, snijdt men de hele slagader weg. De vrouw wordt gedwongen
om haar arm te buigen en een vuist te maken. De medicijnman snijdt daarop
van de pols tot de schouder haar arm open. De ader wordt losgerukt en weggeworpen.
Volgens de verteller is dit een afdoende middel tegen kapes fane. Hij
bevestigde dat de vrouw in alle gevallen sterft.
Deze gruwelijke verhalen berusten zeker niet op fantasie. In februari 1959 overvielen
een aantal mannen het toenmalige dorp Rufases en zij ontvoerden vier
vrouwen die van kapes fane verdacht werden. Deze vrouwen werden gedwongen het
gif te drinken. Drie stierven en werden opengesneden. De vierde stierf niet
en werd als onschuldig beschouwd.
86