mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

niële verplichtingen en het is niet zelden uit twijfel en vrees dat mensen
besluiten om maar weer op pad te gaan of moeizame onderhandelingen te openen.
Het ruilsysteem vormt niet alleen de basis van de sociale organisatie in ruimer
horizontaal vlak maar ook van de verticale ordening. In de verhouding
tussen popot en afhankelijken geldt wederzijds de stelregel dat men moet helpen
om van hulp in de toekomst verzekerd te zijn en dat men degene die ooit
geholpen heeft nooit in de steek mag laten. En dat geldt niet alleen voor
louter ceremoniële zaken.
Elke keer als een popot een van zijn mensen een dienst bewijst betekent dat
een bevestiging of uitbreiding van zijn invloed. Elke keer als een afhankelijke
zich met een verzoek tot de popot wendt betekent dat een bevestiging
of vergroting van zijn afhankelijkheid. De kleine belangen van zijn mensen
vormen aldus de meest zekere basis voor de macht van de popot. Het feit dat
verplichtingen altijd op termijn gelden en aan onderhandeling onderhevig zijn
maakt de verticale verhoudingen duurzaam en dynamisch.
De macht die de popot op basis van het ceremoniële ruilsysteem kan uitoefenen
stelt hem in staat om het maatschappelijk leven in de richting van zijn eigen
belangen te manipuleren. De vrijheid van handelen die zijn afhankelijken hebben
kan nooit meer zijn dan een door de popot toegestane vrijheid. Het hangt
grotendeels van de houding van een popot af of hij het ruilsysteem voor maatschappelijke
of voor privé belangen hanteert. Wie in een dergelijke machtspositie
zit kan alleen nog maar door andere popot gecontroleerd worden, en
dan nog slechts voorzover hij aan hen verplicht is door huwelijkstransacties.
Doordat elk individu gehouden is aan de grotendeels door de levenscyclus bepaalde
ceremoniële verplichtingen biedt het ruilsysteem ook een algemene gedragscode.
Het gedrag van anderen wordt interpreteerbaar en tot op zekere
hoogte voorspelbaar. Belangrijk is ook dat het gedrag controleerbaar en corrigeerbaar
wordt in materiele termen. Wie zich niet aan algemene code of de
specifieke afspraken houdt kan door boete en boycot tot de orde geroepen worden.
Dit speelt het meest een rol in de relaties tussen verre verwanten en
leden van verschillende groepen waar de alledaagse sociale controle en het gevoel
van eenheid nu eenmaal geringer zijn. Belangentegenstellingen en conflicten
kunnen in materiele termen geregeld worden. In dit verband merkte een informant
op dat zij momenteel geen behoefte meer hebben aan wederzijdse wraakacties
en moordpartijen omdat "nu alles met doeken geregeld kan worden".
Niettemin blijft vrede of rust in de sociale relaties een toestand die van
dag tot dag strategisch bewerkstelligd moet worden en die voortdurend in het
geding is. Dat de bijna dagelijkse conflicten tussen gehuwden, ruilpartners
en de verschillende groepen meestal weer snel geregeld kunnen worden is een
van de verdiensten van dit ruilsysteem.
De verplichtingen van het ruilsysteem doet de mensen van de Ayfat grenzen
overschrijden. Zij moeten banden aangaan met verre verwanten en met mensen
van 'andere' groeperingen. De ruilrelaties overschrijden zelfs de grenzen van
het cultuurgebied, ook waar de onderlinge relaties doorgaans vijandig zijn zoals
tussen de bewoners van het zuidoostelijk Ayfatgebied en de naburige vertegenwoordigers
van de Mentioncultuur.
Men is er zich van bewust dat de doeken en met name ook de kain p u s a -
k a = het sacrale erfstuk, van generatie tot generatie worden overgeleverd.
Een man zei 'mijn vader ruilde, nu ruil ik en als mijn jongen groot is zal
hij ruilen'. De doeken en het ruilsysteem overleven het individu en al circulerend
transcenderen de doeken de grens van de dood.
Opmerkelijk is dat tijdens de huwelijksonderhandellngen de ene partij voedsel
aanbiedt dat uit het oerwoud afkomstig is terwijl de andere partij voedsel uit
de winkel en de tuin aanbiedt. Doeken mogen geruild worden tegen vlees van
dieren uit het oerwoud die, wanneer zij onverhoopt in het dorp aangetroffen
207