mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

Dergelijke feesten worden, naar men zegt, ook altijd bezocht door trouwlustigen
omdat zij dan een goede kans hebben om hun huwelijkscollectie in één keer
flink uit te breiden.
Overigens moet ik vaststellen dat ik tijdens mijn verblijf in Ayawasi slechts
een maal van een huizenfeest en slechts een maal van een dergelijke distributie
gehoord heb. In het dorp Ayawasi zelf heb ik dergelijke feesten niet meegemaakt.
Tijdens de periode van mijn onderzoek waren er in de omgeving van Ayawasi drie
grote, gemeenschappelijke tuincomplexen die met de term worá mpau aangeduid
werden.
Behalve de betekenis 'taboe' en 'uitzonderlijk' duidt het woord mpau ook op:
gevaarlijk, te vrezen, te mijden, scherp, agressief, krachtdadig en betekenisvol.
Dit duidt erop dat de tuincomplexen die met worá mpau worden aangegeven
een meer dan normale betekenis hebben.
Het eerste tuincomplex genaamd un muech werd door acht gezinnen, twee weduwe's
en een ongehuwde vrouw aangelegd naar aanleiding van het overlijden van twee
ray popot. Op twee personen na waren alle deelnemenden afkomstig uit Ayawasihoog.
De verwantschapsrelatie tussen de aanwezigen was niet in alle gavallen
te traceren. Men vertelde mij dat tot aanleg van de tuin was overgegaan toen
bleek dat de doekencirculatie na de dood van de twee leiders begon te stagneren.
Het tweede tuincomplex met de naam tacharin werd aangelegd door minstens zes
gezinnen, een weduwe en een vrijgezel. Omtrent de motieven die een rol gespeeld
zouden hebben bij de initiatiefnemers verschilden informanten van mening. Sommigen
noemden een aantal sterfgevallen die men in verband bracht met de mazelenepidemie
van 1969 en de daardoor ontstane vrees voor stagnatie in de doekentransacties.
Anderen echter beweerden dat de ray popot, die het initiatief genomen
hadden, geen ander motief hadden dan hun eigen positie te versterken.
Van het derde tuincomplex, is ramasa genaamd, heb ik de aanleg en ceremoniële
opening meegemaakt. De aanleiding lag, voorzover ik kon nagaan, in een ernstig
conflict tussen bepaalde mensen uit Ayawasi-hoog en mensen uit de huidige dorpen
Kostuas en Kostuwer dat zich ongeveer tien jaar daarvoor ontwikkelde. In
het kader van dit conflict waren over en weer wraakacties, overvallen en vechtpartijen
voorgekomen. Bij tijd en wijlen scheen dit conflict de gemoederen
weer te verhitten en zo kon het gebeuren dat een vrouw uit Ayawasi een stuk
uit het oor van een man uit Kostuwer beet. Daarop achtte het dorpshoofd van
Ayawasi-hoog, die voor deze zaak verantwoordelijk was, het moment gekomen om
de doekencirculatie dusdanig te stimuleren dat het conflict eens en voorgoed
geregeld zou kunnen worden. De gezinnen die van hem de opdracht kregen om het
tuincomplex aan te leggen waren woonachtig in de drie genoemde dorpen.
Voordat de vrouwen tot de aanplant van de tarostekken zouden overgaan vond een
ceremoniële opening plaats. Terwijl de vrouwen gesierd met kralen en doeken
met lange, stompe stokken in de hand in het midden van de nieuwe tuin dansten,
naderden van twee zijden de mannen zwaaiend met bladeren en takken vanuit het
oerwoud de tuin. Op het moment dat zij de grens van oerwoud en tuin, voor die
gelegenheid met een liaan aangegeven, overschreden wierpen de vrouwen de stokken
in de richting van de mannen. Deze namen de stokken op en wierpen ze terug.
Onder grote hilariteit ontwikkelde zien zo een half uur durend schijngevecht
ray mame ray = de mensen steken de mensen, genaamd.
Niemand kon mij later uitleggen wat de bedoeling van dit gevecht was. Dat was
gewoonte, men deed dit altijd bij een worá mpau.
In de toelichting werd mij wel duidelijk dat er hier een nauw verband is tussen
taro, tarostekken en doeken. Wie tarostekken = kemuk voor deze tuin levert
krijgt in ruil daarvoor doeken. Naderhand kunnen de taroknollen uit deze tuin,
of de stekken daarvan weer tegen doeken geruild worden. Deze ruil noemt men
ku et.
196