mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

Ken mens moet de juiste temperatuur hebben, dat wil zeggen, dat er een evenwicht
moet zijn tussen 'warm' en 'koud'. Koorts wil zeggen dat er een teveel
aan vuur of warmte is.
Vrouwen moeten kinderen voortbrengen. Van een kinderloze vrouw zegt men dat
"haar buik absoluut leeg" is en zij wordt als minderwaardig beschouwd. In
twee gevallen verweet men de vrouw dat zij "het sperma niet op wilde nemen"
en daaruit zou kunnen blijken dat men kinderloosheid niet louter als een lichamelijk
gebrek ziet.
Van mensen die sterk, energiek en vruchtbaar zijn, zegt men dat zij veel cha
hebben, van zwakke, trage en passieve mensen dat zij te weinig cha hebben.
De aanwezigheid van cha als vitale kracht ziet men in de bewegingen van het
lichaam, de veerkracht van de spieren en haren, het kloppen in de borst, de
ademhaling, het stromen van het bloed, de sexuele drift, de moed om op te
treden, de helderheid van gedachten, kortom vele vitale functies.
Door de schaarse kleding en de nauwe openlijke contacten binnen de dorpsgemeenschap
zijn ziekte, verwondingen, lichamelijke gebreken en verschijnselen
van ouderdom gegevenheden waarmee jong en oud dagelijks geconfronteerd worden.
Voor de mensen van Ayawasi geldt dit des te meer sinds in 1964 de missie het
hospitaal en de polikliniek opende en dagelijks mensen uit de nabije omgeving
vanwege behandeling in het dorp verblijven.
Wie zich ziek voelt, blijft in het tuinhuis of de dorpswoning op een slaapmat
naast het vuurtje liggen. In de regel zorgen de naaste verwanten voor eten en
drinken en zij letten erop dat het vuurtje blijft branden. Het komt voor dat
een zieke enkele dagen min of meer aan zijn lot wordt overgelaten. Meestal is
er dan sprake van een ongelukkige samenloop van omstandigheden waardoor verwanten,
die soms weken in hun sago-areaal verblijven, te laat van de ziekte
op de hoogte gebracht worden. Opmerkelijk is in die gevallen dat de omwonenden
wel hun afkeuring uitspreken over de gebrekkige verzorging maar geen hand
uitsteken zolang het geen verwant betreft. Deze 'grens' in medeleven en verzorging
bleek ook vele malen in het hospitaal: wanneer er een gewonde of zieke
binnengebracht werd, leefden de verwanten intens mee terwijl anderen grappen
maakten over het gejammer en de grimassen van de patiënt. De meisjes die
de zusters in het hospitaal en de polikliniek assisteren, hebben gewoonlijk
veel meer aandacht voor hun verwanten dan voor anderen.
Hoewel het natuurlijk moeilijk te zien is hoe ziek iemand is of hoeveel pijn
iemand heeft, kreeg ik nogal eens de indruk dat men wat overdreven kreunde of
strompelde. Wanneer ik daar een opmerking over maakte, reageerden de omstanders
meestal lachend met de opmerking dat dit de enige manier is om aan voldoende
voedsel en verzorging te komen.
Aan zieke kinderen besteedt men veel aandacht. Volwassenen nemen en krijgen
de tijd om ziek te zijn. Van iemand die pas hersteld is verwacht men geen
zware inspanningen. Zodra men echter van oordeel is dat een zieke zich langer
dan echt noodzakelijk is laat bedienen, reageert men hard door eenvoudigweg
geen voedsel en brandhout meer te brengen.
Bejaarden klagen er dikwijls over dat zij niet goed verzorgd worden. Soms zitten
zij dagenlang alleen in het tuinhuis of de dorpswoning. Hun kinderen en
naaste verwanten zorgen wel voor eten, drinken en brandhout, maar vanwege
werkzaamheden, ruilactiviteiten of de afstand tussen tuin en dorp kunnen zij
oude verwanten niet dagelijks gezelschap houden.
Zolang dat maar enigzins mogelijk is, strompelt een zieke in een sarongdoek
gehuld en onder zijn regencape naar de plaats waar hij zijn behoefte kan doen.
In het uiterste geval laat men zich ondersteunen of dragen.
Ken zieke die zich algeheel onwel voelt, koorts en hoofdpijn heeft of een
pijnlijk gevoel in al zijn ledematen, zegt dat hij kiam is. Kiam mpé duidt
erop dat een patiënt koorts heeft. Heeft iemand koude rillingen en ijlt hij
dan spreekt men van kiam masé. Het woord masé betekent : zeer groot, overweldigend.
92