mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

Bekend is dat er van oudsher handelsroutes bestonden vanuit het land der Arabieren
en India naar China. En ook dat de Chinezen handelden met de bewoners
van de oostelijke archipel van het huidige Indonesia, met name met de bevolking
van Banda en Buru. Kr zijn ook al vroeg berichten over de handel die de
laatstgenoemde eilandbewoners dreven met de bewoners van westelijk Nieuw
Guinea (Irian Jaya). De goederen die genoemd worden zijn: aardewerk, lijnwaad,
porselein, kralen en boombast voor de bereiding van reukwerk. Het is waarschijnlijk
dat de bronzen voorwerpen die Elmberg in het Ayfatgebied aantrof,
en waarvan er ook nu nog een dicht bij Ayawasi bewaard wordt, via deze handelsroutes
vanaf het zuidoost Aziatische vasteland naar Nieuw Guinea werden
verhandeld. Deze voorwerpen vertonen een gelijkenis met bronzen gongs van de
DongSoncultuur uit de Hanperiode. De zogenaamde patola-doeken die in de ceremoniële
ruil ook nu nog een grote rol spelen blijken afkomstig te zijn uit de
Gujeratprovincie van noordwest India.
Al uit berichten van de tweede helft van de zeventiende eeuw blijkt dat de
handelaars van Banda en Buru contacten onderhielden met verscheidene kleine
vorstendommen op het zuidwestelijk schiereiland Onin aan de zuidzijde van de
MacCluergolf. De Oninse vorsten hadden aan de noordzijde van deze golf handelsagenten
geplaatst in de gebieden die onder hun invloed stonden. Deze gebieden
werden 'sosolot' genoemd. Elke handelsagent, in de loop der tijden
orang kaya, raja, kapitan of majoor genoemd, onderhield vanuit
zijn 'sosolot' handelsbetrekkingen met de bevolking van het binnenland van de
Vogelkop.
Het is waarschijnlijk dat deze orang kaya geen oorspronkelijke bewoners
van de Vogelkop waren. In oude berichten worden zij 'papuas' genoemd
ter onderscheiding van de autochtone bevolking die met Halifur of Arafur worden
aangeduid. Uit een bericht van het begin van de twintigste eeuw blijkt
dat de orang kaya het Seranees als moedertaal hadden en ook dat er
kleine Seranese kolonies aan de zuidkust van de Vogelkop waren.
Uit een aantal berichten blijkt dat de verhouding tussen de bevolking van het
binnenland en deze orang kaya dikwijls zeer gespannen was en bij tijd
en wijlen wordt er ook melding gemaakt van openlijke vijandelijkheden. Dit
is niet zo verwonderlijk daar we in een lange opsomming van handelsartikelen
ook slaven aantreffen.
Naast goederen als aardewerk, doeken, ijzer, kralen, rijst, Javaanse suiker,
aromatische boombast, hars, nootmuskaat, hout en paradijsvogels gaan in de
negentiende en vooral in het begin van de twintigste eeuw bijlen en kapmessen
een belangrijke rol spelen. Om hout en boombast te kunnen leveren ontvingen
de bewoners van het binnenland bijlen en messen van hun orang kaya.
Alleen al daardoor ontstond een afhankelijkheidsrelatie. De handelsagenten
werden in die tijd ra pam = bijlmannen genoemd. In de legendevorming in het
binnenland werden deze bijlmannen geassocieerd met dodelijke kracht en met de
medicijnmannen van het Uon-genootschap (14).
De verdeling van de zuidkust van de Vogelkop in 'sosolots' en ook de machtsposities
van de orang kaya zijn actueel gebleven tot aan het begin
van de tweede wereldoorlog.
Tot aan het begin van de twintigste eeuw is er weinig sprake geweest van direct
cultuurcontact tussen de vreemde handelaars en de bevolking van het binnenland.
Voor de vertegenwoordigers van de 'beschaafde' wereld waren de
laatsten niet meer dan exotische wilden, hoogstens interessant als slaven of
indirecte handelspartner. Voor de bewoners van het binnenland zullen de rijke
en machtige vreemdelingen waarschijnlijk fantastische figuren geweest zijn.
Van cultuurcontact, laat staan van wederzijds respect, is waarschijnlijk
niet veel te merken geweest. Vanaf ongeveer 1910 treedt een verandering in
het contact op. De vreemdelingen trekken handelend, gebiedend en verbiedend,
beslissend en veranderend steeds verder het binnenland in zonder ooit te
21