mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

de anus en de vagina naar binnen en vreet het vlees en drinkt het bloed. Dan
gaat zij weer naar buiten. Door de anus en de vagina gaat zij weer in het
lichaam van die vrouw."
"Geloof jij dat"?
"Dat kun je zien".
"Wat kun je zien?".
"Zij heeft van alles twee in haar buik. Als je haar buik opensnijdt, zie je
van alles twee. Eén van haar zelf en één van de mensen".
"Heb jij dat gezien?".
"Vijf vrouwen .... zes vrouwen".
"Waar, wanneer?".
"Vroeger in Yarat".
"Kan iedereen van alles twee zien?".
"Nee, alleen de ray mechar po tekif (= medicijnmannen) zien dat. Kapes fane
is gevaarlijk. Zij moet gedood worden".
"Wie doodt haar".
"Ray mechar doen mawe (=aanroepen van de voorouders). Die vrouw drinkt gif.
Dan wordt zij opengesneden".
Fane betekent varken en er lijkt een associatie te zijn van vrouw - varken -
dodelijke kracht. Mensen uit het gebied rond de Ayamarumeren, uit de Karonstreek
en uit het gebied van Aytinyu vertelden echter dat in hun omgeving
een soortgelijk geloof gehecht wordt aan kapes metach of metach jamon. Metach
betekent hond.
Weer anderen spreken over een fantastische slang. In andere cultuurgebieden
van Irian en ook op tal van plaatsen in Oost Indonesia komt het geloof in
suangi voor. Suangi, swangi of soeangi is een geheimzinnige kracht met een
onbedwingbare lust tot doden. In de diverse verhalen is een veel voorkomende
overeenkomst, namelijk dat de dodelijke kracht de gedaante van een dier kan
aannemen. De associatie met specifiek het varken lijkt dus bijkomstig.
Voor wat de Ayfatcultuur betreft is de associatie vrouw - dodelijke kracht
van groot belang. Zeer uitdrukkelijk stelt men dat een man nooit kapes fane
kan worden. Uitsluitend de vrouw, soms ook al jonge meisjes. Met de uitdrukking
kapes fane bedoelt men zowel de vrouw als de kracht waarvan zij bezeten
zou zijn. Een duidelijke verklaring voor de absolute koppeling vrouw - dodelijke
kracht heb ik nooit gehoord.
De droom als ontdekkingsmoment komt in vele berichten voor. Daarbij is van
belang dat de droom als een verruiming van het alledaagse bewustzijn wordt
ervaren. Nawian = schaduw, ziel verplaatst zich immers onbelemmerd door tijd
en ruimte. Een onthullende droom over kapes fane kan zowel bij een man als
een vrouw voorkomen. Er zijn berichten dat ooit een vrouw tijdens haar droom
ontdekte dat haar eigen zuster kapes fane was.
Opmerkelijk in het weergegeven interview is, dat de man droomt dat een varken
de bos groente in de tas doet. Meteen daarna zegt de informant dat die man,
de dromer, dat natuurlijk zelf gedaan heeft. De vrouw ziet die bos groente en
weet direct dat zij verdacht wordt. De bos groente in de tas is kennelijk een
teken. Vele malen heb ik discussies gehoord naar aanleiding van sterfgevallen
die men in verband bracht met de werking van een dodelijke kracht. Daarbij
werd nauwkeurig nagegaan wie, dat wil zeggen welke vrouw, in dat geval kapes
fane zou kunnen zijn. Van sommige gevallen weet ik, dat besloten werd welke
met name genoemde vrouw of vrouwen verdacht moesten worden. Het heeft er alle
schijn van dat de droom een voorgewende sanctionering van een reeds eerder bestaande
opinie kan zijn.
Bij de verdenking en beschuldiging van kapes fane speelt de traditionele vijandigheid
tussen mensen van verschillende streken een grote rol. Mensen van
Ayawasi zeggen dat hun eigen vrouwen nooit verdacht worden. Kapes fane komt
volgens hen alleen voor onder vrouwen uit de Mare- en Karonbevolking. In deze
84