mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

enigzins aan aan de gewoonte om de tijd met behulp van de klok in te delen.
In het hospitaal biedt het verschil in tijdsbeleving problemen zodra vereist
is dat een patiënt met een zekere regelmaat behandeld moet worden of medicijnen
moet ontvangen.
Bij het maken van plannen en afspraken worden van oudsher meetbare tijdseenheden
gebruikt. De indeling in dagen en maanden is niet nieuw maar wel de
namen van de dagen en het rekenen in weken en jaren. De christelijke feestdagen
zijn vaste referentiepunten. Opmerkelijk is hoe de jaarrekening in het
geheugen gehanteerd wordt, ook door de oudere generatie die geen onderwijs
gevolgd heeft. Vroeger vonden feesten en ontmoetingen plaats zodra de tijd
"rijp" was, dat wil zeggen zodra gebeurtenissen in de levenscyclus daarom
vroegen of zodra ieder zijn voorbereidingen getroffen had. Nu neigt men er
steeds meer toe om afspraken aan een datum te koppelen en dan af te tellen
en te wachten. Het feit dat zulke afspraken keer op keer uitgesteld worden
maakt duidelijk dat organisatie van activiteiten en tijdshantering nog moeizaam
op elkaar afgestemd worden.
Wanneer ik informeerde naar verhalen over het ontstaan van mens en wereld
kreeg ik heel vaak reacties die erop duidden dat de jaarrekening geleid had
tot een relativering van het mythische verleden. Zo antwoordde een man op
mijn vraag naar de herkomst van zijn clan met de opmerking dat hij wel wist
dat zijn vader in 1962 gestorven was en dat het dorp Ayawasi in 1959 gesticht
was maar dat niemand kon weten omtrent de eerste mensen van zijn clan. Daarover
wisten de mensen "slechts verhaaltjes".
De mensen die als houtbewerker bij de missie in dienst zijn maken kennis met
meetbaarheid in de vorm van centimeters, meters, standaardmaten, duimstokken,
enzovoorts. Zij leren plannen en ontwerpen en de meesten van hen passen hun
nieuwe mathematische kennis toe bij de bouw van hun huizen. Zij ontwerpen
vertrekken, vensters en deuren en komen tot constructies die steviger en hoger
zijn. De sfeer in een modern dorpshuis is geheel anders dan in het traditionele
tuinhuis. Wat vroeger in een vertrek rondom het vuur plaatsvond,
geschiedt nu in verschillende vertrekken. Sommigen vervaardigen tafels, stoelen,
banken en bedden en ook kastjes om eigen spullen te bewaren komen meer
en meer in trek.
Onderwijzers, personeel van de missie en de jongeren hebben een aantal kledingstukken
waar zij bijzonder zuinig op zijn. Zij verkeren bij voorkeur in
de 'schone' en moderne dorpshuizen, staande op de veranda of zittend op een
bankje. Zij vermijden het om bijvoorbeeld in het traditionele huis van hun
ouders naast het vuur op de stoffige vloer te gaan zitten. Ik heb meermalen
gezien hoe jongeren hun kleren uittrokken alvorens het huis van hun ouders
binnen te gaan. Anderzijds zullen ouderen niet gauw komen op plaatsen waar
men kleding draagt zoals bijvoorbeeld het kerkgebouw of het kantoortje van
de paters.
Het vereist een meer systematisch onderzoek om vast te stellen in welke facetten
van de Ayfatcultuur en met welke intensiteit het cultuurcontact tot
veranderingen leidt. Vooralsnog komt het mij voor dat er sprake is van een
modus vivendi: de missionarissen bemoeien zich niet indringend met de traditionele
cultuur en de bevolking richt zich tot de missie voorzover het hun
nuttig lijkt. Incidenteel nemen de paters en zusters openlijk stelling tegen
bepaalde gebruiken zoals polygynie het ritueel ter aanroeping van de voorouders,
het doden van kinderen en het gebruik van eigen medicijnen, maar van
spanning tussen missionarissen en traditionele machthebbers is geen sprake.
Tot een fundamentele confrontatie van culturen is het nog niet gekomen. Buiten
het directe bereik van de missiepost leeft de traditionele cultuur voort
in vormen waarvan de paters en zusters weinig weet hebben. De wens om meer
van de Ayfatcultuur te begrijpen is zeker aanwezig maar elementaire hulpverlening
en zelfhandhaving vullen hun 16-urige werkdag zozeer dat de tijd en
energie om zich daarin te verdiepen te enen male ontbreekt.
152