mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

Sukerik of sukerèk = een plant waarvan de jonge loten = chamuom gekookt en
vermengd worden met sago, taro, yam of zoete aardappel.
Ara o meta = een boomblad met een sterke smaak dat gekookt en in kleine hoeveelheden
vermengd met groente gegeten wordt. De bast van deze boom = ara o
achri gebruikt men bij het stoven van vis. Alvorens de vis in de hete as te
leggen wordt zij in boombast gewikkeld opdat de aroma voor en tijdens het
stoven in de vis trekken.
Wapum, chakapis en po fapuoch = allen bladeren die gebruikt worden om een
zoutsmakende as te maken. De bladeren worden daartoe eerst op een klein platform
boven het vuur gedroogd. Vervolgens wordt de vuurplaat zorgvuldig schoongemaakt
en op boombast of taaie bladeren worden genoemde blaadjes verast. Het
resterende witgrijze stof wordt met wat water tot blokjes gevormd en gedroogd.
Deze stof, die gegeten wordt bij groente, vruchten en vlees, noemt men cha,
het woord dat momenteel ook gebruikt wordt voor het zout dat in de missiewinkel
verkocht wordt.
Uro = de bladeren van deze boom worden gekookt en gegeten vermengd met taro,
koeskoesvlees en diverse vissoorten. Het hout van deze boom gebruikt men bij
voorkeur voor het schroeien van een varken alvorens het dier te slachten.
Eriak ayt = bladeren die gekookt en gegeten worden, bij voorkeur in combinatie
met taro.
Siach = bladeren die gekookt en gegeten worden als groente bij taro.
Ayk = bladeren die gekookt als groente gegeten worden.
Siniach = bladeren die gekookt worden en bij voorkeur in combinatie met taro
en yam gegeten worden.
Aman = een lage plant die als groente gegeten wordt. Groeit alleen op plaatsen
die tijdens overstromingen bevloeid worden.
Samèr = kleine citroenachtige vrucht.
Arus = groente bestaande uit bladeren en jonge loten van de gnemoboom.
Kemá = bladeren die gekookt en als groente gegeten worden.
Siwapach = bladeren die in kleine hoeveelheden gekauwd worden, vermengd met
cha = zout, as. De smaak is bitter. Soms worden de bladeren eerst gekookt.
Fu, efù = boom waarvan de vruchten, eveneens vermengd met cha gegeten worden.
Atíe = vrucht van ongeveer 20 cm. lengte, groen aan de buitenzijde met geel
vruchtvlees.
Tawa = een heester die tegen de omheining van de tuinen groeit. Gedurende
periodes van droogte dompelt men de bladeren van deze heester in het water
van een watergrot in de hoop daarmee de komst van de regen te bespoedigen.
De vruchten van deze plant mogen niet direct na het plukken gegeten worden.
Men bewaart ze een dag of drie in de draagtas.
Itiek = in het wild voorkomende broodboom waarvan de vruchten soms gegeten
worden. Men geeft echter de voorkeur aan de vruchten van de broodboom die
men zelf plant.
Soraf = boom waarvan de eikelvormige vruchten gepoft en gegeten worden.
Fuares, fares = boom waarvan de bladeren, vermengd met sagopap gegeten worden.
Mayn = varenplant waarvan men de jonge loten bij voorkeur in combinatie met
varkensvlees eet. Er is een boom, waarvan zowel de stam als de takken bedekt
zijn met vele neerwaarts gerichte doornen, die men met hetzelfde woord aanduidt.
Het hout van deze boom gebruikt men bij voorkeur voor het roosteren
van varkensvlees vanwege het pittige aroma.
Minpon = manggavrucht die zeer zelden aangetroffen wordt.
Punpach = een peervormige, langwerpige vrucht, die tot een lengte van veertig
centimeter voorkomt. Men peutert het vruchtvlees uit de schaal. De schaal
maakt men schoon en zij doet dienst als fles, hoofdzakelijk voor palmwijn.
In verschillende streken van Irian zag ik dat men deze vrucht gebruikte als
peniskoker.
32