mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

Een van de vrouwen was kinderloos en zoals gebruikelijk maakte de man haar
daarover voortdurend verwijten. Dikwijls had hij al gedreigd een tweede vrouw
te zullen huwen. Dat hij geen definitieve stappen daartoe ondernam, kwam door
haar heftige protesten en doordat hij vanwege zijn doopsel in de katholieke
kerk niet tot polygamie durfde overgaan. Als oudste zoon en eerste erfgenaam
van een van de grootste popot van Ayawasi werd er op hem door zijn verwanten
veel druk uitgeoefend om te zorgen voor nageslacht. Temeer daar de clan dreigde
uit te sterven. Zijn innerlijke verdeeldheid en het schuldgevoel van zijn
vrouw ontwrichtte hun huwelijk in steeds ernstiger mate. Van tijd tot tijd
leidde dat tot felle ruzies en vechtpartijen. Reeds meermalen had de vrouw
gedreigd gif te drinken en al driemaal had zij een dunne oplossing ingenomen.
Na een heftig gevecht heeft zij gedurende enkele dagen met een sterk wortelextract
bij zich gelopen. Haar eigen ceremoniële doeken en ook enkele van
haar man heeft zij kort voor haar dood weggegeven. Op een avond, na een nieuwe
ruzie, heeft zij het gif ingenomen.
Het tweede geval betreft de gehandicapte vrouw die door haar echtgenoot min
of meer verstoten werd toen hij een tweede vrouw huwde.
De vrouw die kort na mijn vertrek het gif innam en stierf, was de tweede vrouw
van de r a j a van Ayawasi. Zijn eerste vrouw had de tweede nooit aanvaard.
De laatste leefde noodgedwongen in het huis van haar broer. Bijna dagelijks
waren er scheldpartijen en gevechten tussen de twee vrouwen waarbij zelfs de
r a j a machteloos moest toekijken. Men zei dat "hij tussen twee sterke takken
bekneld zat". De tweede vrouw had al dikwijls gezegd gif te zullen drinken
en telkens weer probeerde de r a j a haar tevreden te stellen omdat hij,
naar zijn zeggen, "niet tot op het bot afgekloven wilde worden door haar
broer" indien zij werkelijk zou sterven. Hij duidde daarmee op de grote hoeveelheid
ceremoniële doeken en wellicht zelfs de kain pusaka die
hij zou moeten overdragen.
In twee van de zelfmoordgevallen uit de naburige dorpen scheen het te gaan om
echtelijke meningsverschillen betreffende de ceremoniële ruil.
Een enkele keer zijn er sterfgevallen die grote angst en opschudding teweeg
brengen omdat men aanneemt dat de absoluut dodelijke kracht musyuoch verantwoordelijk
is. Een toevallige, ongelukkige samenloop van omstandigheden ter
verklaring van een sterfgeval is ondenkbaar. Een fatale situatie die tot de
dood leidt en die niet aan mensen of voorouders toegeschreven wordt, verklaart
men vanuit de manipulatie van een kwade genius = musyuoch.
Enkele voorbeelden. Een vrouw loopt dag in dag uit langs hetzelfde pad naar
haar tuin zonder dat er ooit iets vreemds gebeurt. Op een dag struikelt zij
op een vlak en overzichtelijk gedeelte van het pad, valt en verwondt zich aan
een takje. Het wondje is maar gering en toch sterft zij enige uren na haar
val. Wie deed haar struikelen, hoe kan een heel klein wondje tot de dood leiden?
Een uiterst behendig jager, die al heel dikwijls in een boom geklommen is,
valt op een dag van een tak en scheurt zijn onderlichaam open. Hij sterft ter
plaatse. Wie deed hem vallen?
Net zo verging het een man die al vele malen getoond had langs een liaan in
een boom te kunnen klimmen om vogels te vangen. Op een dag breekt een nieuwe
liaan en zijn val is dodelijk. Wie deed de liaan breken?
Enkele mannen lopen achter elkaar door het oerwoud. Een van hen blijft wat
achter. Plotseling horen de voorste mannen gekraak en zij zien hoe een boom
de achtergebleven man verplettert. Wie deed die boom omvallen?
Een van mijn geduldigste informanten stond bekend als een behendig en voorzichtig
jager. Op een dag probeert hij uitsluitend met pijl en boog een wild
zwijn te doden dat zijn pad kruist wanneer hij terugkeert van de visvangst.
Normaal gesproken zou hij het dier ontweken hebben omdat hij zijn speer niet
bij zich had. Hoe kon het gebeuren dat hij toch het zwijn aanviel?
109