mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

wisselen van het hart.
De ruilgoederen.
Van alle goederen die in het kader van de ceremoniële ruil circuleren zijn de
kain timur in strikte zin, de doeken dus, zonder twijfel de belangrijksten.
Uit het historisch materiaal van Elmberg (1) blijkt dat we de herkomst van de
doeken mogen zoeken in de reeds eeuwenlang bestaande handelsroutes die vanuit
Eurasië via de Indonesische Archipel tot in de Molukken en het westelijk gedeelte
van Irian Jaya reiken.
In het begin van de 17e eeuw vermeldden Hollandse zeevaarders dat zij onder de
bewoners van het Onin-schiereiland en de kustgebieden van de MacCluergolf een
handel aantroffen waarbij slaven, aromatische boombast en andere goederen uitgewisseld
werden tegen doeken.
Ook blijkt hoe handelaars uit de Seran Laut Archipel het betrokken gebied verdeeld
hadden in zogenaamde 'sosolot' of 'sesolot', een benaming voor streken
waarop zij exclusieve handelsrechten claimden. In deze sosolot benoemden zij
contactpersonen die een bemiddelende functie in de handel moesten vervullen.
Hoe belangrijk deze rol van bemiddelaar geweest moet zijn, kunnen we vermoeden
waar vermeld wordt dat het handelssysteem berustte op vooruitbetaling en
tegenprestatie op termijn. De vreemde handelaars brachten bij gunstige wind
kapmessen, doeken, bijlen, kralen, suiker, rijst en ongetwijfeld nog meer goederen
die voor de autochtone bevolking aantrekkelijk waren. Zij vertrokken
met de afspraak dat zij bij de volgende gunstige wind zouden terugkeren om
slaven, boombast, paradijsvogels, nootmuskaat en wellicht nog andere artikelen
op te halen.
Intussen waren de contactpersonen verantwoordelijk voor de kwantiteit en kwaliteit
van de tegenprestatie. Zij zetten de autochtone bevolking onder druk
om op tijd de juiste goederen te leveren. Slaagden zij er desondanks niet in
om een bevredigende tegengift bijeen te krijgen dan dreigden grote conflicten
met de vreemde handelaars aan wie zij door de initiële gift verplicht waren.
Berichten over deze vorm van handel, en de druk die de diverse groeperingen
op elkaar uitoefenden, vinden we tot aan de tweede wereldoorlog verspreid over
de Oost-Indonesische archipel.
Het blijkt dat de erf- en ruildoeken die momenteel een zeer belangrijke rol
spelen in de cultuur van de Ayfat en een groot gedeelte van de Vogelkop voornamelijk
door de bewoners van Buru en Seran op een dergelijke credietbasis
naar het noordwesten van Irian Jaya verhandeld werden. Via Kokas, Patipi en
Rumbati bereikten de voorwerpen Bintuni, Aytinyu en Teminabuan in het zuidelijk
gedeelte van de Vogelkop. Van daaruit vonden zij hun verspreiding naar
het binnenland. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat de doeken eveneens via Manokwari
in het noordoosten en Sausapor in het noorden tot in het bergland van
Karon en Mare doordrongen.
Het klinkt wat merkwaardig dat de mensen van de Ayfat de waardegoederen aanduiden
met een zeer algemeen begrip po = ding, iets, voorwerp. Soms komt het
woord voor in combinatie met andere woorden en dan gaat het om dieren of mensen:
po mafit = bij, wesp, een stekend insect; po kenu = duister ding, de
benaming voor een man die een bepaalde rol vervult tijdens een ritueel ter
verdrijving van kwade krachten; po sey = enigst kind, lieveling. Bladeren van
planten en bomen duidt men gewoonlijk aan met mata, maar zodra men de bladeren
eet wordt er gesproken van po mata. Zo zijn er talrijke voorbeelden waaruit
blijkt dat het woord po weliswaar zeer ruim gebruikt wordt, maar ook dat het
staat voor voorwerpen en verschijnselen en zelfs personen die een zeer specifieke
betekenis hebben.
De doeken hebben voor de mensen van de Ayfat geen echte gebruikswaarde en het
166