mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

zusters die, zoals gebruikelijk, midden in de kerk vlooien ving.
Op de begraafplaats aangekomen bleek dat het graf nog niet gereed was. Terwijl
de mannen doorwerkten sprak de missionaris weer enkele gebeden, sprenkelde
wijwater en zwaaide met het wierookvat. Achter hem verzamelde de broer
van de overledene de meubeltjes, borden, pannen, kleren en wapens vanuit het
sterfhuis.
Tijdens het laatste gebed drong een schreeuwende man door de menigte, wierp
zich schrijlings op de kist en hakte wild met zijn kapmes op de deksel. De
tranen stroomden over zijn gezicht.
Vrouwen, onder wie de weduwe en de moeder van de gestorvene, zaten geknield
rond de kist en luid jammerend betastten zij de blauwe bekleding alsof zij
de overledene liefkoosden. Een jongetje verjoeg met een tak de ontelbare
vliegen.
Op het moment dat de kist in het graf neergelaten werd, vertrokken de ouderen.
Vanwege een naderende regenbui werd het graf snel gedicht en terwijl de eerste
druppels vielen, plaatste een onderwijzer nog gauw een houten kruis waarop de
naam en de sterfdatum geschreven waren.
De volgende morgen gingen de weduwe en de broer van de man naar het graf.
Een tafeltje werd bovenop de grafheuvel geplaatst, gedekt met een veelkleurige
doek en voorzien van twee borden, een pannetje en een vaasje bloemen. In
de bomen rondom het graf werden kledingstukken van de dode opgehangen. Om
diefstal te voorkomen werden alle voorwerpen eerst kapot gemaakt.
Na een week bouwden enkele mannen in opdracht van de r a j a een afdakje
boven het graf. Het materiaal daarvoor, gedisseld hout en golfplaten, was
grotendeels bij de missiepost weggehaald. Na ruim een jaar liet de r a j a
het afdakje afbreken omdat hij het materiaal nodig had. In 1971 liet hij
weer een afdakje bouwen boven het graf van zijn driejarig zoontje. Hij had
deze gewoonte leren kennen tijdens een bezoek aan Manokwari en Jakarta (1).
Hij was sindsdien van mening dat boven het graf van elke belangrijke persoon
een dergelijk afdakje diende te komen.
De begraafplaats van Ayawasi is niet meer dan een bepaalde plaats in de smalle
strook bos tussen het vliegveld en de rivier waar men de doden begraaft.
Na enige maanden is elk graf door de begroeiïng bedekt. Slechts een aantal
tach asíe = is hoge planten met langwerpige roodgroene bladeren, markeren
aan de rand van het vliegveld de toegang tot die plaats.
Kort voor haar dood sprak ik een oude vrouw die vertelde dat zij haar verwanten
gevraagd had haar niet te begraven maar in een tuin op een platform te
leggen. Op mijn vraag waarom ze dit wilde, reageerde ze nogal heftig met "ik
heb toch geen fouten gemaakt". Toen ik vroeg wat ze dan dacht van de jongeren
die minder bezwaar tegen begraven schijnen te hebben, zei ze: "kinderen denken
dat ze ray mpoch = blanken zijn".
Een bestuursambtenaar beargumenteerde de verplichting tot begraven vanuit de
noodzaak tot hygiëne. Bijzetting in een tuin achtte hij gevaarlijk. Voor
het dichtbevolkte gebied rond de Ayamarumeren is daar iets voor te zeggen,
maar voor de noordelijke gebieden klinkt het op zijn minst voorbarig.
Uit het feit dat gedurende mijn onderzoek in Ayawasi nog een op de drie doden
in een tuin bijgezet werden, blijkt dat men het met de verplichting tot begraven
niet zo nauw neemt.
De bovengenoemde vrouw trof het slecht. Op de dag van haar overlijden arriveerde,
voor het eerst sinds lange tijd, een politiepatrouille. De leider
eiste dat de vrouw begraven zou worden.
De ceremoniën na het overlijden van ray popot.
Na de dood van bejaarde mannen die tijdens hun leven een sleutelpositie in de
ceremoniële ruil innamen en zo goed als alle verplichtingen vervuld hebben,
starten de nabestaanden een cyclus van ceremoniën.
112