USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Prawo potwierdzania go przez posłów stanów pruskich 9 kwietnia
1525 r. 147 nie stanowiło żadnego novum. Uzyskały natomiast stany pruskie
prawo składania skarg na władcę (art. 18, 19), a więc ograniczały
Albrechta. A dalej artykułem 13 miały zagwarantowane, iż na wypadek,
gdyby Prusy Książęce przypadły Polsce, król ustanowi tutaj gubernatora,
„kogoś dobrze władającego językiem niemieckim i dobrze w tym
księstwie osiadłego, do którego należałby zarząd wszystkich starostw".
A więc indygenę! Było to nawiązanie do ustroju Prus Królewskich, gdzie
przez długie lata czołową rolę w życiu politycznym odgrywał gubernator.
Prócz tego art. 8 mówił o zwrocie zbiegłych chłopów w okresie
minionej wojny, co było koncesją na rzecz szlachty.
Były to (art. 18, 19 i 13) znaczne przywileje polityczne dla stanów
pruskich, które mogły być przez nie wykorzystane w walce o współudział
w rządach Księstwem. Toteż nic dziwnego, że torpedował je
Albrecht, poprzez nieobsyłanie swoimi przedstawicielami trybunału apelacyjnego
(art. 19), który z tego powodu nigdy się nie zebrał 148 , lub też
przez nieuwzględnianie listów żelaznych króla w r. 1532 w związku ze
sprawą starosty iławskiego Fasolta, który skazany przez sąd pruski,
ukrył się w Polsce 149 .
Mimo tych sporów Albrechta stany pruskie mogły liczyć na to, iż
w trudnej sytuacji mogą się odwołać do króla polskiego, czego wyraźny
dowód, mamy później, w r. 1566.
Analiza traktatu krakowskiego wskazuje na to, że w nowych warunkach
książę był ograniczony przez państwo zwierzchnicze — Polskę, na
skutek sekularyzacji wrogami jego stali się: papiestwo, cesarstwo, zakon
krzyżacki, a wreszcie rósł w siłę wewnętrzny konkurent — stany pruskie.
W rzeczywistości sytuacja ta nie była tak groźna dla księcia. Przedstawmy
wydarzenia polityczne w Prusach Książęcych po zawarciu traktatu
krakowskiego.
11 kwietnia 1525 r. Albrecht potwierdził przywileje stanów pruskich
150 ; 9 maja 1525 r. był już w Królewcu, gdzie uroczyście witało
go całe miasto biciem dzwonów i wystrzałami z dział 151 . 25 maja 1525 r.
rozpoczął się sejm hołdowniczy 152 ; był to pierwszy sejm w dziejach Prus
Książęcych. Uczestniczyli w nim komisarze polscy: Jerzy Bażyński —
wojewoda malborski, Achacy Cema — podkomorzy pomorski, Jan Wieczwiński
— starosta Bratianu. Sejm obesłany był podwójną liczbą posłów
z prowincji, gdyż regent Jerzy Polentz obawiał się oporu Królewca
i w ten sposób chciał przechylić szalę na korzyść księcia. Wpierw Albrecht
147
Priv. fol. 37a—38b.
148
Władztwo Polski w Prusiech, wyd. A. Vetulani, s. 86.
149 Tenże, Lenno pruskie..., s. 206.
150 H. Freiwald, op. cit., s. 118.
151
ASP, Bd. 5, s. 770.
152 Jego opis podaję według ASP, Bd. 5, nr 295—298.
101