USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Król w formie delikatnej odrzucił prośbę stanów Prus Książęcych,
a równocześnie dał do zrozumienia, iż sprawa Regimentsnottel jest
sprawą wewnętrzną księstwa i decyduje o niej książę. Inna sprawa, że
zostawiał on sobie nie skrępowane ręce na przyszłość.
Odpowiedź królewska nie zakończyła dalszych starań stanów pruskich.
Powyższa sprawa odżyła na sejmie Prus Książęcych, zwołanym
na 22 października 1544 r. 20 i znalazła się na porządku obrad 21 . Wypowiedziała
się tu szlachta następująco 22 :
Co prawda wiedzą, że król polski odrzucił proponowany przez posłów
pruskich projekt ustalenia rządu w Prusach Książęcych i że nie należy
się temu ostro sprzeciwiać, niemniej są zdania, że w sprawie tej należy
czynić dalsze starania u króla polskiego, a także u stanów Korony,
co wyraźnie podkreśla się. Przede wszystkim należy jeszcze raz zapewnić
króla, iż przedkładana przez stany prośba ma na celu jedynie dobro
Polski. Odnośnie do uwagi króla, że książę jest zdrów i długo będzie
żył (czego stany też pragną) należy odpowiedzieć, że przecież nie przeżyje
dzieci i wnuków obecnie żyjących poddanych; z tych względów
książę i król winni ustalić rząd, zwłaszcza że w wypadku wymarcia
książąt dopuszczonych do lenna księstwo może zostać poważnie zagrożone
przez zakon niemiecki i zakon inflancki, co też niekorzystnie odbić
się musi na Koronie. Stąd też proszą króla i stany koronne, aby dobrze
sobie wzięli to pod rozwagę i nie wystawiali ich na ewentualne niebezpieczeństwo.
Książę winien, jako krewny i przyjaciel królewski, podjąć
starania w tej sprawie. Gdyby jednak starania w Polsce nie dały
rezultatu i wymarliby książęta dopuszczeni do lenna, wówczas książę
Albrecht — jako pierwszy książę w Prusach nada im łaski,
wolność i przywileje (a więc i ten przywilej) na wieczne czasy, o co
się go uniżenie prosi. — Wyraźnie widać, że stany zabiegały o gwarancję
polską dla nowej ustawy, gdyż zapewniała im ona prawo apelacji w wypadku
niedotrzymania postanowień przez księcia.
W odpowiedzi na to książę 23 stwierdził, iż starania u króla, rady
koronnej, młodego króla (Zygmunta Augusta) i stanów Litwy były potrzebne
i książę przy nich pomagał, co będzie i dalej czynił. W wypadku
jednak, gdyby starania te nie odniosły skutku, wówczas nada im przywileje
z własnej woli, jako pierwszy książę w Prusach.
O zamierzonym poselstwie brak wiadomości, w każdym razie starania
w Polsce skończyły się fiaskiem i nie było sensu ich wznawiać. Również
dopóki żyli książęta dopuszczeni do lenna, nie zachodziła potrzeba uro-
20
21
22
23
Ibid., fol. 613.
Ibid., fol. 616.
Ibid., fol. 644—647.
Ibid., fol. 654—655.
183