USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

księstw Rzeszy; wszak Polska jest murem obronnym przeciw Turkom.
Już 25 marca 1539 r. odpowiedział królowi Albrecht stwierdzając, iż ze
wszystkimi swoimi siłami stać będzie przy królu, a 26 marca 1539 r.
wydał rozkaz do wszystkich starostów w księstwie, aby powiadomili
o liście królewskim wszystkich zobowiązanych do służby wojskowej, by
pozostawali w gotowości bojowej. Wreszcie pismem z 10 marca 1539 r.
książę zwoływał sejm 193 .
Zebrał się on 4 maja 1539 r. dla przedyskutowania sprawy tureckiej
i uchwalenia odpowiedniego podatku. Wszyscy posłowie zjawili się bez
pełnomocnictw. Najpierw próbowano przeciągać obrady względami proceduralnymi.
Wysiłek jednak radców dał wyniki i szlachta zaproponowała
podatek w wysokości 10% od czynszów i rocznych dochodów oraz
inne mniejsze, w nadziei, że miasta do tego się przyłączą.
Miasta były temu przeciwne, twierdząc, że książę zobowiązany jest
do niesienia pomocy Polsce w granicach kraju, a zwłaszcza wypowiedziały
się przeciw osobistemu udziałowi księcia w ewentualnej wyprawie
tureckiej. Pytały, jak zapewnić obronę kraju, jeśli odejdzie z niego książę
wraz z wojskiem?
Niezadowoleni z tej odpowiedzi radcy i szlachta, obradujący w wydziale,
zaczęli grozić miastom, na co te ostatnie zasłaniały się rewersem
księcia z r. 1528, w którym obiecano nie nakładać żadnych nowych
podatków i miały nadzieję połączyć się ze szlachtą.
Wtedy odczytano pismo szlachty o uchwalonym 10% podatku od
czynszów. Zapytał tedy biskup sambijski Jerzy Polentz posłów szlacheckich,
czy to potwierdzają, na co ci odpowiedzieli: „tak". Była to wyraźna
próba nacisku na miasta. Nie pozostała ona bez skutku. Miasta obawiały
się osamotnienia w sejmie, z drugiej strony zarzucenia im zdrady, a co
najmniej złej woli wobec interesów kraju, a zwłaszcza — co mogło być
szczególnie niebezpieczne — chrześcijaństwa.
Toteż miasta zaproponowały pogłówne po 1 groszu i inne mniejsze
podatki, zastrzegając jednak, że rewers z r. 1528 uważają w dalszym
ciągu za prawomocny, a pieniądze mają być złożone u nich, uważane za
zapas pieniężny i wydatkowane tylko za ich zgodą, gdyż często się zdarzało,
że pieniądze uchwalone na jakiś cel, książę wydawał na co innego.
Zresztą, jeśli będzie istniał taki zapas pieniężny, nie trzeba będzie powoływać
stanów na czasochłonne obrady. To ostatnie zdanie świadczy o tym,
że miasta żyły własnym życiem i nie widziały celu we włączaniu się
do rządów Prus Książęcych. W r. 1535 szlachta utworzyła kasy stanowe,
gdzie składano pieniądze z podatków; zawiadywali nimi tzw. panowie
kastowi — „Kastenherren" 194 . Był to wyraz nieufności stanów wobec
księcia.
193
194
K. Faber, Über die Theilnahme, s. 260.
G. S c h w a r z, op. cit., s. 21—22.
112