USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

przełamał on przez przeciągnięcie Knipawy na swoją stronę, za co miasto
to otrzymało zapis wsi Schónfliess 185 . Treść powziętej uchwały była
następująca — według rewersu wystawionego stanom przez Albrechta
w dniu 23 IV 1528 r. 186 :
1. Książę i jego dziedzice z męskiej linii będą otrzymywać akcyzę
w pieniądzu z Królewca 1,5 grzywny rocznie od browaru, z małych miast
i wiosek, od wolnych sołtysów i karczmarzy po 9 denarów od jednego
korca słodu, począwszy od r. 1530;
2. Książę i jego dziedzice zobowiązują się nie nakładać żadnych nowych
podatków.
3. Część akcyzy ma pójść na oczyszczenie głębiny (bałgijskiej).
4. W razie nieurodzaju książę przyjdzie poddanym z pomocą.
5. W wypadku „popsucia się" wywaru, co zostanie poświadczone,
właściciel jego nie będzie zobowiązany do zapłacenia akcyzy.
6. Książę bierze pod opiekę browarnictwo małych miast.
Wreszcie stwierdza się, że podatek ten został przez poddanych księciu
dobrowolnie uchwalony.
Uchwalenie wieczystej akcyzy było wielkim sukcesem Besenradego,
nie mającym precedensu w dziejach stanów. Wydawało się, że to już kres
możliwości książęcych. To jednak jeszcze było za mało dla Besenradego,
który chciał wprowadzić tak absolutne rządy w księstwie, aby bez pytania
stanów siłą nakładać podatki.
W celu podsycenia niepewności oskarżył on mieszczanina Bartłomieja
Götza ze Starego Miasta Królewca o jakieś potajemne konszachty.
W obawie przed napaścią Stare Miasto trzymało w dzień i w nocy straże
na murach od strony zamku. Tymczasem przybyło 400 zaciężnych książęcych,
a działa zamkowe ustawiono w kierunku miasta. Sytuacja ta
trwała od Bożego Narodzenia 1528 do Zielonych Świąt 1529 r. 187 .
Obiegały pogłoski zapisane przez Grunaua, że Besenrade podobno
chciał wymordować 500 mieszczan, przy okazji popisu wojska zabrać
miastu przywileje i Królewiec zamienić w wioskę 188 . Wkrótce jednak
Besenrade umarł, pozwalając odetchnąć mieszkańcom Królewca.
Przedstawiony obraz stosunków między księciem a stanami w latach
1525—1529 dobitnie wskazuje na przewagę księcia nad stanami, która
wyraźnie zaznaczyła się już w momencie rozbicia powstania chłopskiego
1525 r., a dalej uwidoczniła się z jednej strony w antyszlacheckiej polityce
wobec indygenów przy nominacji na urzędy, z drugiej — w antymiejskiej
polityce poprzez wygrywanie interesów szlachty przeciw miastom,
a także sporów wewnątrz miasta, co było kontynuacją polityki
ostatnich wielkich mistrzów, Fryderyka i Albrechta.
185
Ibid., s. 206.
186 Priv. fol. 39-41.
187
M. Toeppen, Ein Blick..., s. 514.
188
M. Toeppen, Zur ständischen Verhältnisse, s. 312.
109