USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Art. 9. Prawo zwoływania stanów przez 4 nadradców
a — Ustala się, że 4 nadradcy mają prawo zwoływać zjazdy stanów
w mniejszym lub większym gronie, a nawet sejm, jeśli zajdzie tego potrzeba.
Stany zobowiązane są odpowiednio te sejmy obesłać, a uchwały
tam podjęte mają być respektowane przez wszystkich poddanych. Wzorem
dla obrad sejmowych ma być jednomyślny sejm z 1540 r.
b — Naturalnie przepis ten miał swoje zastosowanie tylko w okresie
regencji, chociaż wyraźnie tego tutaj nie zaznaczono, gdyż w normalnych
warunkach inicjatywa zwoływania sejmów należała wyłącznie do
księcia, skoro w 1. 1550—1556 mógł on nie zwoływać sejmu 106 . A więc
przepis ten nie był niczym innym, jak przekazaniem 4 nadradcom-regentom
dalszych uprawnień książęcych, a pośrednio i szlachcie, gdyż 4 nadradcy-regenci
byli przecież ze szlachty miejscowej.
Art.
10. Obsadzenie zamków przygranicznych
a — Ustala się, że zamki przygraniczne (m. in. Kłajpeda), których
budowa została zakończona lub jeszcze trwa, mają być obsadzone przez
ludzi wiernych, zaradnych i doświadczonych („vertrauen, geschickten
und erfarhren Personen"), gdyż przy złych i niepilnych nadzorcach tych
zamków, wiele szkód mógłby ponieść cały kraj i jego mieszkańcy.
b — Wydaje się, że poprzez wydanie tego przepisu książę chciał zaznaczyć
swoją nieskrępowaną kompetencję w zakresie wyboru odpowiednich
kandydatów na te stanowiska, co było szczególnie ważne, gdyż prawie
wszystkie starostwa były obsadzone przez szlachtę 107 . Natomiast analizowany
przepis nic nie mówił o pochodzeniu kandydata (nie musiał być
on indygeną), lecz tylko o jego wierności i doświadczeniu. Książę gwarantował
sobie więc nominację na dowódców zamków-twierdz (Festung)
ludzi sobie wyłącznie oddanych, którzy równocześnie sprawowaliby funkcje
starostów, np. w Kłajpedzie.
Art. 11. Kasa i archiwum stanowe
a — „Na wzór innych królestw, księstw i krajów i na skutek częstych
próśb poddanych, przeznacza się zamek Tapiewo (w którym stany
przechowywały dotychczas swoje drogocenności) albo Pokąrmin, a jeśliby
i ten im nie odpowiadał, jakiś inny zamek dla przechowywania przywilejów
i skarbu stanów. Starosta odpowiednio ustalonego przez stany zamku
ma zabiegać, aby przywileje szlachty, poszczególnych osób, a także księcia,
były pod jego czujną opieką, zwłaszcza żeby zamek posiadał silne
106 K. Breysig, op. cit., s. 33.
107
HB, s. 343—353, gdzie spis wszystkich starostów Prus Książęcych z czasów
ks. Albrechta i Albrechta Fryderyka.
176