USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

W zasadzie okres ten charakteryzował się pokojem w stosunkach
między Zakonem a stanami.
W zamian za podatki szlachta otrzymywała pewne przywileje; i tak
27 marca 1476 r. wielki mistrz Henryk von Richtenberg 25 nadał szlachcie
sambijskiej, siedzącej na prawie pruskim, przywilej dziedziczenia kobiet.
W przywileju pisano, iż w wypadku braku męskich potomków dziedziczy
najstarsza córka, którą wielki mistrz lub jego przedstawiciel za poradą
krewnych ma wydać za mąż. Ewentualne pozostałe siostry dziedziczki
mają być odpowiednio wyposażone przez męża dziedziczki i wydane
za mąż. Było to ograniczenie prawa kaduka, przysługującego Zakonowi 26 .
Dnia 1 sierpnia 1487 r. wielki mistrz Marcin Truchsess uczynił pewne
ustępstwa odnośnie do dziedziczenia w dobrach na prawie magdeburskim
w obydwu liniach 27 . Dotyczyły one minimalnego rozszerzenia prawa
dziedziczenia oraz znacznego ograniczenia prawa kaduka. Tekst zawiera
pięć artykułów, których treść pozostała w pewnym stopniu niejasna nawet
dla najlepszego znawcy tych zagadnień, W. Brünnecka 28 .
W ogóle były to przywileje minimalne w stosunku do szczodrobliwości
Kazimierza Jagiellończyka dla Prus Królewskich, który w r. 1476
wprowadził jako jedyne — najbardziej korzystne prawo, zwłaszcza jeśli
idzie o dziedziczenie — prawo chełmińskie. Zakon natomiast prowadził
kolonizację południowej części kraju na korzystnym dla siebie prawie
magdeburskim 29 .
Opozycja stanów wystąpiła tu wyraźniej jedynie w okresie sporu
między Kazimierzem Jagiellończykiem a biskupem warmińskim Tungenem,
który doprowadził do tzw. wojny księżej w 1. 1478—1479. Opowiedzenie
się po stronie Tungena Krzyżaków spowodowało gwałtowny
opór stanów Prus Krzyżackich, które chciały za wszelką cenę dotrzymać
pokoju 1466 r., doprowadzając często bez zgody Zakonu do wspólnych
zjazdów ze stanami Prus Królewskich dla zażegnania konfliktu 30 .
O tym, że bardzo zależało stanom na zachowaniu dobrych stosunków
z Polską, świadczy znaczny udział rycerstwa pruskiego w oddziale wielkiego
mistrza Jana Tieffena w r. 1497, stanowiącym pomoc należną Polsce
przeciw Turcji 31 . W sumie jednak stosunki między Zakonem a stanami
w 1. 1466—1496, z wyjątkiem okresu związanego ze „sporem Tungena",
cechował spokój, żadna ze stron nie wysuwała wobec drugiej większych
roszczeń.
25
Priv. fol. 27b. Por. W. Brünneck, Zur Geschichte des Grundeigenthums,
Bd. 2, Abteilung 1, s. 42—43.
26
H. Fr ei w a l d, Markgraf Albrecht Deutschordens-Hochmeister und Herzog
in Preussen 1521 bis 1528, Kulmbach 1961, s. 36.
27
Priv. fol. 28b—29b.
28
W. Brünneck, op. cit., s. 115.
29 H. F r e i w a 1 d, op. cit., s. 40.
30
ASP, Bd. 5, s. 438.
31 H. Freiwald, op. cit., s. 41.
80