USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

WSTĘP *
1. ZNACZENIE PODJĘTEGO TEMATU*
Ustawa Regimentsnottel z 1542 r., ustalająca ustrój rządu w Księstwie
Pruskim, zasługuje na specjalną monografię z tych względów, że była
ona jedną z fundamentalnych ustaw Księstwa. Jej przepisy regulowały
przecież sprawy najważniejsze dla państwa, bo charakter rządów. Przez
okres prawie stu lat miała ona moc obowiązującą w Prusach Książęcych.
Stanowiąc przywilej przede wszystkim dla szlachty, była również częścią
statutu kraju, co w dzisiejszym języku nazwalibyśmy konstytucją państwa.
Dokładne przebadanie sprawy genezy, uchwalenia i analizy Regimentsnottel
jest doskonałym kluczem do poznania wewnętrznych stosunków
w Księstwie Pruskim i ustalenia stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego
i politycznego tego kraju.
2. STAN BADAN
Ten ważki temat doczekał się w istocie rzeczy tylko trzech omówień,
w tym dwóch na marginesie szerszej tematyki dziejów stanów Prus
Książęcych w XVI wieku. M. Toeppen 1 przedstawił na podstawie recesów
sejmowych przebieg sejmu 1542 r., na. którym dyskutowano sprawę wydania
Regimentsnottel i krótko podał treść samego dokumentu. K. Breysig
2 natomiast, opierając się wyłącznie na materiale faktograficznym zaczerpniętym
ze wspomnianej pracy M. Toeppena, pokusił się o ocenę
Regimentsnottel z punktu widzenia walki między stanami a księciem
* Jest to praca doktorska, napisana pod kierunkiem prof. Karola Górskiego.
1
M. Toeppen, Zur Geschichte der ständischen Verhältnisse in Preusscn
(Besonders nach dem Landtagacten), Historisches Taschenbuch hrsg. von F. v.
Raumer, Neue Folge, 8 Jhrg., Leipzig 1847, s. 354—362.
2
K. Breysig, Die Entwicklung des preussischen Ständethums von seinen
Anfängen bis zum Regierungsantritt Friedrich Wilhelm, Urkunden und Actenstücke
zur Geschichte des Kurfürsten Friedrich Wilhelm von Brandenburg, Bd. 15, (Ständische
Verhandlungen, t. 3), Berlin 1894, s. 25—30.
5