USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

o przywileje, słusznie widząc w Regimentsnottel moment zarysowującej
się równowagi między władcą a stanami. Wreszcie F. Arndt 3 zanalizował
Regimentsnottel z punktu widzenia historii urzędów nadradcowskich.
O Regimentsnottel wspomina starsza (F. S. Bock, L. Baczko) i nowsza
literatura (B. Schumacher, W. Hubatsch), nie wnosząc jednak nic nowego,
tylko wzmiankując o tej ustawie. Wyjątkiem jest tu niedawno opublikowany
artykuł H. Freiwalda 4 , który przekonywająco udowadnia, iż I część
Regimentsnottel, przewidująca zachowanie urzędu biskupów, była przywilejem
na korzyść stanów.
Temat wymagał więc przeprowadzenia badań od podstaw. Zachęcać
mógł do tego fakt istnienia podobnych monografii dla innych krajów,
np. dwutomowego studium Jos von der Straetena 5 o Karcie z Kortenberg,
wydanej w 1315 r., opartego na zasadzie badań stanowych.
3. METODA
Ustalenie metody badań nad Regimentsnottel było sprawą trudną.
Ograniczenie się do analizy prawnej dokumentu byłoby wystarczającym
tematem dla historyka prawa, ale nie dla historyka. Poszerzenie problematyki
przez przedstawienie całego zagadnienia Regimentsnottel na tle
walki politycznej księcia i stanów stanowiłoby pewien postęp w badaniach
historycznych, trzeba bowiem pamiętać, iż jeszcze niedawno gros prac
z zakresu historii politycznej nie dostrzegało istnienia reprezentacji stanowej.
A więc sam fakt traktowania o walce między Władcą a stanami
jest postępem w badaniach historycznych. Zatrzymanie się jednak tylko
na problematyce walki politycznej władcy i stanów nie wydawało się
jeszcze najlepszym rozwiązaniem; należało przecież szukać genezy zmian
politycznych w sytuacji społeczno-gospodarczej, a tę z kolei badać w jakiejś
mierze na tle geografii kraju. Metodę zastosowaną w pracy można
by nazwać wielowarstwową metodą badania zjawiska
społecznego albo faktu historycznego.
Naturalnie, iż należało tu brać pod uwagę również niewątpliwy odwrotny
wpływ — zjawisk politycznych na sferę społeczno-gospodarczą,
a także dynamizm, a nie statyzm w życiu społeczno-gospodarczym i politycznym.
Dalej należy zastrzec, iż nie jesteśmy w stanie tych zjawisk
społecznych matematycznie wyważyć; możemy jednak określić podstawowe
tendencje rozwojowe.
3 F. Arndt, Die Oberräte in Preussen 1525—1640, Elbing 1911, rozdz. II.
4
H. Freiwal d, Die „Westpreussische Alternative" zur Regimentsnottel des
Herzogtums Preussen, Studien zur Geschichte des Preussenlandes hrsg. v. E. Bahr,
Marburg 1963, s. 151—163.
5 J. von der Straeten, Het charter en de Raad von Kartenberg, [w:] Etudes
presentées à la Commission Internationale pour l'Histoire des Assemblées d'États,
t. 12—13, Leuven 1952; t. 12, s. 266 i t. 13, s. 300.
6