USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

ROZDZIAŁ
II
KSIĄŻĘ A STANY W LATACH 1525—1541
NA TLE DZIEJÓW REPREZENTACJI STANOWEJ
W PRUSACH
1. WSTĘP: UTWORZENIE SIĘ REPREZENTACJI STANOWEJ
W PRUSACH 1
Pisząc dzieje stanów Prus Książęcych w I połowie XVI w., znać trzeba
korzenie ich rozwoju.
Społeczeństwo Prus, podobnie jak i inne społeczeństwa feudalne, składało
się ze stanów. Stanem społecznym nazywać będziemy warstwę społeczną
wyposażoną w prawa i obowiązki wypływające z jej natury
publicznej. Z reguły wymieniamy cztery stany: rycerstwo (bellatores),
duchowieństwo (oratores) i chłopów (laboratores) oraz później mieszczaństwo.
Nie będzie nas tu interesować zagadnienie powstawania stanów,
lecz już następny etap, a mianowicie wystąpienie reprezentacji stanowej
w Prusach na arenie politycznej i jej walka o współrządy krajem.
Utworzenie się reprezentacji stanowej może wynikać z woli władcy 2
bądź też z woli samych stanów 3 . Ostatnio w tej sprawie wypowiadał się
A. Marongiu 4 .
1
Nowość ujęcia tego zagadnienia jest wynikiem wysłuchania w ciągu trzech
semestrów wykładu prof, dra Karola Górskiego o życiu stanowym Europy.
2
H. Spangenberg, Vom Lehnstaat zum Ständesstaat. Ein Beitrag zur
Entstehung der landständischen Verfassung, München und Berlin 1912, s. 40.
3
O. Gierke, Das deutsche Genossenschaftsrecht, 1 Bd. Rechtsgeschichte der
deutschen Genossenschaft, Graz 1954, s. 459: „Ihre [Stände] Entstehung zunächst
verdanken sich überall ausschliesslich dem freien Willen der Verbundenen".
4
A. Marongiu, L'istuto Parlamentäre in Italia dalle origini all 1500. Senato
della Republica, nel centario del parlamenti italiano (1848—1948), Romae 1949,
Études présentées à la Commission Internationale pour l'Histoire des Assemblées
d'États, t. 9, stwierdza istnienie czterech typów przekształcania się zgromadzeń
przedparlamentarnych w parlamentarne:
1) Świadomość zgromadzenia przedparlamentarnego ze stanami stanowi całość
organiczną i przekracza pierwotnie zakreślone granice uprawnień.
2) Król czyni ustępstwa.
3) Zbrojne konfederacje tworzą fakty dokonane.
4) Parlament powstaje przez naśladownictwo.
75