USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

mogła najłatwiej oprzeć się we własnej polityce; swoich ludzi mógł on
na razie jeszcze osadzić na 4 głównych starostwach.
Było to nowe ustępstwo na rzecz szlachty, a nawet i mieszczan. Znaczenie
tego artykułu polega jednak na tym, iż Regimentsnottel wprowadzał
regencję stanową jako instytucję stałą w okresach wyjazdów
władcy i interregnum. Dotąd znane już były regencje stanowe także
w Prusach Zakonnych i Książęcych.
Regencja ustalona 31 maja 1507 r. przez Fryderyka saskiego na okres
jego nieobecności w Prusach obejmowała w swym składzie: Hioba
v. Dobeneck — biskupa pomezańskiego, Günthera von Bunau — biskupa
sambijskiego, Wilhelma v. Isenburga — wielkiego marszałka, i Szymona
v. Drahe -— wielkiego komtura 87 , a więc nikogo spośród stanów pruskich.
Jednak już w. mistrz Albrecht, udając się w r. 1522 do Rzeszy, ustalał
regencję o składzie mieszanym; weszli do niej: Jerzy Polentz — biskup
sambijski, jako jej przewodniczący, a obok dostojników krzyżackich spośród
szlachty: Jobst Truchsess, Dietrich v. Schlieben, Melchior Kreytzen,
Andrzej Rippe, Fabian v. Lehndorf, Piotr Kobersee, Jerzy Kunheim
i inni 88 . Taki skład regencji spowodowany był słabością polityczną w. mistrza
Albrechta w r. 1522. 2 sierpnia 1525 r., a więc już po sekularyzacji,
książę Albrecht na okres swojej nieobecności w kraju mianuje jednoosobową
regencję, a mianowicie Jerzego Polentza, biskupa sambijskiego jako
„obristen regenten" 89 , co wskazuje wyraźnie na zmianę sytuacji politycznej.
Odmienne warunki r. 1542 podyktowały Albrechtowi taki, a nie
inny skład regencji. Trudno doszukiwać się wzorów, być może idą one
z Frankonii, gdzie jeszcze w r. 1507/1508 ojciec Albrechta, margrabia Fryderyk,
udając się na wojnę, powołał 2 regencje: dla Ansbachu w składzie:
2 opatów, 4 ze szlachty i po jednym z miast: Ansbach, Kitzingen,
Crailsheim, i dla Bayreuth w składzie: 5 ze szlachty i po 1 z miast:
Kulmbach, Hof, Bayreuth i Wunsiedel 90 . W r. 1515 synowie zdetronizowali
margrabiego Fryderyka, a stany układem w Baiersdorf z tegoż roku
uzyskały urząd rozjemczy „Schiedsrichteramt", a poza tym na okres
niezupełnie dobrowolnej nieobecności synów Fryderyka sprawowały one
regencję 91 . I tak w czerwcu 1515 r. margrabia Kazimierz wyznacza regencję
stanową, aby po powrocie do kraju w r. 1521, na nowo ją powołać
w r. 1522 w składzie 3 hrabiów, 4 prałatów, 4 ze szlachty i w razie po-
87
ASP, V, nr 179.
88
Die Politik..., Theil 3, nr 46, s. 185.
89
UB, II, nr 381.
90 A. J e g e 1, Die Landständische Verfassung an den ehemaliger Fürstenthümern
Ansbach-Bayreuth, Archiv für Geschichte und Alterthumskunde von Oberfranken,
1912, Bd. 25 (Schluss), s. 52.
91
Ibid., Bd. 25 (część I), s. 21.
170