USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

na zjazdach w związku z uchwalaniem podatków, co miało miejsce
w 1. 1514 i 1515 56 . Uciekanie się o pomoc pieniężną do stanów było nieodzowne,
gdyż Albrecht snuł już wtedy plany wojny z Polską w koalicji
z Danią, książętami Saksonii i Brandenburgii oraz Mołdawią. Opór Królewca
przeciw uchwaleniu podatków starał się przełamać poprzez przeniesienie
miejsca obrad zjazdów do Świętej Siekierki, np. w r. 1514
i później, w r. 1516.
Lata 1515—1519 charakteryzuje okres wzmożonych przygotowań do
wojny z Polską. Przejście od polityki odwlekania hołdu Polsce do polityki
wyraźnie zmierzającej do wojny z państwem zwierzchniczym spowodowane
było zawarciem układu wiedeńskiego 22 lipca 1515 r. między
Habsburgami a Jagiellonami, wśród których to postanowień znalazł się
artykuł stwierdzający, iż pokój toruński 1466 r. winien być podstawą
przyszłych stosunków między Polską a Zakonem 57 . W ten sposób tracili
Krzyżacy swego najpoważniejszego sojusznika w osobie cesarza.
I tym samym rozwiązanie sporu z Polską na drodze dyplomatycznej
traciło rację bytu; pozostawała Albrechtowi wojna, tym bardziej że właśnie
w r. 1515 znalazł on twórcę i wykonawcę tej wojennej polityki,
zręcznego i aktywnego Dietricha von Schönberga 58 . Oddanie steru rządów
zakonu krzyżackiego w ręce świeckiego doradcy wielkiego mistrza —
Dietricha Schönberga, wskazuje na dalszy upadek systemu administracyjnego
państwa zakonnego.
Schönberg próbował tworzyć koalicje międzynarodowe przeciw Polsce,
objeżdżając nieomal wszystkie dwory Europy, jednakże w rzeczywistości
udało mu się jedynie zawrzeć sojusz z Moskwą w marcu 1517 r. 59
Równocześnie dla prowadzenia wojny potrzebne były znaczne środki
finansowe. W tym celu panujący udał się o pomoc do stanów. I tak
10 stycznia 1516 r. szlachta i małe miasta bez Królewca uchwaliły wielkiemu
mistrzowi żądany podatek 60 . Był to pierwszy wypadek rozdwojenia
stanów przy uchwalaniu podatków. Zjawisko to stało się częstsze
w czasach książęcych.
Udało się to rozdwojenie Albrechtowi dzięki stosowaniu zasady:
„divide et impera". Albrecht pozyskiwał sobie rycerstwo poprzez wciąganie
go do rady i powoływanie na urzędy dworskie. Na urzędy dworskie
powołano: Schertwitza, Schliebena, Parteina, Falkenhaina, Procka
i innych 61 . Stąd rycerstwo było skłonniejsze do uchwalania podatków.
56 Ibid., nr 208 i 214—216.
57 W. Hubatsch, Albrecht von Brandenburg, s. 52.
58
Odmienną, pozytywną charakterystykę Schönberga od dotychczasowych
w historiografii daje K. Forstreuter, Von Ordenstaat..., s. 60—97 (zwłaszcza
s. 60—66).
59
K. Forstreuter, Preussen und Russland von den Anfängen des Deutschen
Ordens bis zu Peter dem Grossen, Göttingen 1955, s. 83.
60 ASP, Bd. 5, nr 223.
61 H. Freiwald, op. cit., s. 236.
85