USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

a) Organizacja stanów
Skład sejmu. Do stanów sejmujących, bo ta strona działalności
stanów nas szczególnie interesuje, należały dwa stany: szlachta (Ritterschaft,
Adel) i miasta (Städte). Pozostałe stany: duchowieństwo i chłopi
nie weszły do sejmu.
Szlachta rozbita była w sejmie na dwie grupy: pierwszą, do której
należeli panowie i radcy (Herrschaft und Landräte albo Herrenstand),
tworzącą I izbę, i drugą, w której skład weszły: rycerstwo i szlachta
(Ritterschaft und Adel), tworzącą II izbę.
Ostatecznie rozbicie stanu szlacheckiego na te dwie grupy, usankcjonowane
obradami w osobnych izbach, nastąpiło w r. 1543 (co wzorowane
mogło być na Saksonii) 121 , jednak już wcześniej obydwie te grupy
szlacheckie obradowały osobno. W późniejszym czasie występowały pod
wspólną nazwę „Oberstäne" w przeciwieństwie do miast (Städte).
Do I izby wchodzili: biskupi, nieliczni hrabiowie i baronowie oraz
nadradcy i radcy książęcy.
Spośród biskupów prawie zawsze w obradach brał udział biskup
sambijski — Jerzy Polentz, nazywany w źródłach krótko „Samland";
rzadziej pojawiał się biskup pomezański Erhard von Queiss, a po jego
śmierci w r. 1529 Paweł Speratus, zapewne ze względu na odległość od
miejsca obrad, tj. najczęściej od Królewca. On również określany jest
w źródłach lapidarnie „Pomezan".
Z kolei w skład I izby wchodziło sześć rodzin hrabiowskich (Dohna,
Eulenburg, Kittlitz, Truchsess zu Waldburg, Schenck zu Tautenburg,
Heydeck). Byli to potomkowie prawie wyłącznie dowódców zaciężnych,
którzy po r. 1466 otrzymali tu liczne dobra. Tytuły swoje przynieśli ze
sobą, a nie otrzymali ich w Prusach. Nie posiadali oni tutaj praw suwerennych,
jak to często miało miejsce w Saksonii czy Marchii 122 . Wchodząc
w skład osobnej kurii, nie tworzyli oni jednak osobnej warstwy szlacheckiej
123 , nie posiadali odrębnych przywilejów i prerogatyw, odmiennie
niż na Zachodzie 124 , nie byli niczym więcej jak tylko radcami 125 , chociaż
powoływani byli do I izby ze względu na urodzenie. To wszystko było
warunkowane m. in. ich małą liczbą.
Także prawo lenne, tzw. longobardzkie, stosowane od r. 1525 częściej
przez ks. Albrechta i zapewniające faktyczne posiadanie dóbr bez ciężarów,
objęło tak hrabiów (Eulenburgowie), jak i szlachtę bez tytułów
(Schliebenowie, Döbritzowie, Queissowie, Falkenheimowie, Kanitzowie,
Tackowie, Taubenhaimowie), stąd nie spowodowało ono utworzenia
wyższej warstwy szlacheckiej wśród hrabiów.
121 Por. s. 81—82.
122
G. A. Mühl verstedt, Der Herrenstandt in Preussen..., s. 840.
123 Ibid., s. 869.
124 Ibid., s. 874.
125 Ibid., s. 874.
94