USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Tymczasem między 13 a 20 lipca Henryk Sparwein 70 w imieniu
szlachty przedłożył księciu pismo, w którym proszono go, aby urzędy
dworskie i starościńskie były zagwarantowane indygenom pruskim przed
obcymi, to jest Polakami, Litwinami i innymi (a więc i Niemcami) 71 .
W odpowiedzi książęcej kanclerz oznajmił, iż książę zastosuje pierwszeństwo
indygenów na urzędach. Równocześnie dodał, iż dokument (Regimentsnottel)
chce przedstawić tylko wybranym osobom, i to w tajemnicy
72 . Szlachta ustami Sparweina akceptowała to, prosząc o odpis przemówienia
kanclerza 73 .
W innym natomiast piśmie 74 szlachty z tego okresu (bez dokładnej
daty) znajdujemy jej program, którego realizacji chciała się domagać
zapewne w zamian za ustępstwa pieniężne na rzecz księcia.
Program ten zamykał się w ośmiu zasadniczych punktach:
1) Szlachta prosiła księcia, aby w kraju głoszono czyste (ewangelickie)
słowo Boże. Domagała się nietolerowania sekt. Biskupi winni dopełniać
obowiązku wizytacji parafii. (Postulaty te świadczyły o zwycięstwie
ortodoksyjnego kierunku w luteranizmie Księstwa Pruskiego).
2) Aby książę zabiegał o sprawę przyłączenia się jego braci do traktatu
krakowskiego 1525 r.
3) Na wyprawę turecką winien książę wyznaczyć godnych ludzi.
4) „Procuratorium" dla margrabiego Jerzego winno być cofnięte,
jeśli książę nie otrzyma „Gegenprocuratorium" w lennie frankońskim.
5) Ogólnikowa prośba o zniesienie obciążeń powstałych po wojnie
1519—1521, a które legły ciężarem na szlachtę.
6) Żądała, aby dobra szlacheckie nie były obciążone Pflugkornem
i szarwarkiem. (W tym punkcie szlachcie wyraźnie zależało na odróżnieniu
jej dóbr od majątków wolnych).
7) Szlachta deklarowała swoje uczestnictwo w obradach nad ustaleniem
rządu. Proponowała uregulowanie sądownictwa ziemskiego, jak
i kryminalnego. Wypowiadała się za zwoływaniem sejmów poza Królewcem,
co uderzało w pozycję stolicy.
8) Wyraźnie klasowy charakter miało żądanie szlachty, aby w wypadku
skargi chłopa na szlachcica rząd nie dowierzał chłopu, lecz wpierw
wysłuchał szlachcica. W wypadku, kiedy szlachcic posiada sądownictwo
70
Henryk Sparwein z rodziny staropruskiej. Ożeniony z Katarzyną Kikoł.
W r. 1539 on lub jego ojciec otrzymują zapis od ks. Albrechta w Świętej Siekierce.
Jest na sejmie 1548 r., AB, II, Lieferung Marburg 1863, s. 684—685, i SG, k. 78.
71
WAPO, Landtagsacta V/4—1, fol. 122—123: „...die Häuser und Ambter mit
rechten Preussen die das Adel sein, und nicht mit Polnischer, Litauischer, oder
auch andere Ausländischer Nation geregiert, und besetzt werden solle...".
72
Ibid., fol. 123—129.
73
74
Ibid., fol. 129—130.
Ibid., fol. 250—260.
125