USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

I tak w I połowie XVI w. sejm obsyłany był najczęściej liczbą najwyżej
50 posłów 137 (np. na sejmie zwołanym na dzień 9 stycznia 1541 r.
zjawiło się 32 posłów 138 , na sejmie 1546 r. — 30 posłów bez posłów
miast 139 , na sejmie w dniu 29 grudnia 1548 r. — 47 posłów 140 ).
Procedura sejmowa 141 w Prusach Książęcych w XVI w.
przedstawiała się następująco:
Książę wysyłał pismo do wszystkich starostw z zawiadomieniem
o planowanym sejmie, prosząc, aby starosta dopilnował wyboru posłów
szlacheckich i miejskich ze swego starostwa. Indywidualnie powiadamiano
o terminie sejmu Królewiec, a także zapewne biskupów, hrabiów
i radców.
Do pisma wyznaczającego termin obrad sejmowych, wysłanego do
starostów, dołączano porządek obrad z dość szczegółowo skonkretyzowanymi
propozycjami książęcymi. Po otrzymaniu wspomnianych pism starosta
zwoływał tzw. Amtstag, gdzie wybierano posłów i zaopatrywano ich
w pełnomocnictwa, które ściśle odpowiadały propozycjom sejmowym
księcia. Posłowie byli dość ściśle ograniczeni instrukcjami.
W oznaczonym dniu posłowie zjawiali się na zamku królewieckim.
Książę Albrecht w otoczeniu swoich radców, lub w jego imieniu kanclerz,
otwierał sejm. W przemówieniu swoim dziękował stanom za przybycie
i usprawiedliwiał zwołanie sejmu ważnymi przyczynami państwowymi.
Następnie najczęściej kanclerz odczytywał propozycje sejmowe księcia,
dotyczące przede wszystkim żądań podatkowych, które miały stanowić
porządek obrad i były już znane posłom z Amtstagów. Niekiedy w tym
czasie wpłynęło do porządku obrad coś nowego lub też coś z niego ubyło.
Jeżeli jednak coś wpłynęło w czasie obrad, to zazwyczaj odraczano to na
później. Odpis propozycji sejmowych otrzymywała tylko I izba, były one
równocześnie instrukcją dla I izby w jej rokowaniach z II i III izbą.
Szlachta i miasta nie otrzymywały tych odpisów, chyba że specjalnie
o to prosiły.
Z kolei ustalano formę obrad. Mogły być one różne. Klasyczną formą
obrad były obrady oddzielne trzech izb i porozumiewanie się poszczególnych
izb za pomocą pism.
Wpierw obradowała nad propozycjami książęcymi I izba, swoje
wnioski na ten temat przekazywała II izbie, jeśli ta zgadzała się na nie,
zbierały się I i II izba i przyjęte wspólne wnioski proponowały III izbie.
W ten sposób miał miejsce nacisk I izby na II, a I i II na III. W najgorszym
położeniu były więc miasta.
137
C. A. Hase, Herzog Albrecht von Preussen und sein Hofprediger, Leipzig
1879, s. 36.
138 WAPO, Landtagsacta V/4—1, fol. 47a.
139
WAPO, Landtagsacta V/4—2, fol. 78b.
140 WAPO, Landtagsacta V/4—3, fol. 6—7.
141
Opracowałem na podstawie M. Toeppena, Zur ständischen Verhältnisse...,
s. 319—324, i K. L o h m e y e r, op. cit., s. 292 i n.
7 — Ustawa o rządzie Prus
97