USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

II izbę tworzyli posłowie szlacheccy; były wypadki, że również zasiadali
w niej posłowie z grupy tzw. wolnych w 1. 1534 i 1539 131 .
Posłów wybierano na tzw. zjeździe powiatowym (Amtstag, Kreisversammlung),
a więc na zjeździe szlachty w obrębie jednego starostwa.
Było to również nawiązaniem do stosunków polskich, w Rzeszy bowiem
na sejmy zjeżdżała się szlachta viritim 132 .
Na Amtstagu zaopatrywano posłów w instrukcję, a po powrocie
z sejmu musieli oni składać sprawozdanie wyborcom. W zjazdach powiatowych
uczestniczyli także tzw. Freie, chłopi osobiście wolni (sołtysi)
i karczmarze, chociaż nie posiadali oni prawa wyborczego. Mieli prawo
przedkładać posłom swoje skargi, jednak nie miały one żadnego wpływu
na instrukcje poselskie 133 . W każdym razie posłowie szlacheccy mieli
dopilnować nie tylko interesów szlachty, lecz również tzw. Freie i chłopów
134 .
Co do liczby posłów książę zwracał się często do starosty, aby na
sejm przybyło dwóch posłów szlacheckich i dwóch z miast danego starostwa.
Najczęściej wysyłano po jednym lub dwóch posłów z okręgu wiejskiego
i dwóch z miast na sejm, niekiedy dwa lub więcej starostw delegowało
tylko jednego posła. Te ograniczenia były spowodowane dużymi
kosztami podróży posła na sejm, co przy małych dochodach znacznej
części szlachty — około 50 grzywien rocznie — było szczególnie uciążliwe
135 . Doszło nawet do tego, że szlachta stosowała zasadę rotacji przy
wyborach posłów, tzn. ciągle kto inny jechał na sejm. Nie odpowiadało to
księciu, który chciał, aby posłowie tak często się nie zmieniali, gdyż trzeba
było ich na powrót wciągać w materię obrad 136i .
Jak z powyższego wynika, masa szlachecka była jeszcze za słaba ekonomicznie,
aby w pełni dostrzegać korzyści wynikające z udziału w sejmie.
Powoli jednak zaczęło to ulegać zmianie w związku z bogaceniem
się szlachty na handlu zbożowym.
III izbę w sejmie tworzyły miasta. Królewiec otrzymywał zaproszenie
na sejm wprost od księcia, pozostałe miasta za pośrednictwem starostów.
Królewiec (Stare Miasto, Knipawa, Lipnik) odgrywał w tej izbie
decydującą rolę, pozostałe małe miasta (Hinterstädte), z wyjątkiem chyba
Bartoszyc, jedynie aprobowały wolę stolicy. Posłowie Królewca nie posiadali
pełnomocnictw, gdyż obrady III izby toczyły się zwyczajowo na
ratuszu w szerszym gronie mieszczan. Od czasu do czasu wysuwane były
wnioski, żeby miejsce obrad było częściej zmieniane ze względu na
znaczną odległość pozostałych części Prus od Królewca.
131
Ibid., s. 316.
132 A. Vetulani, Polskie wpływy..., s. 33.
133 B. Schumacher, op. cit., s. 145—146
134
M T o e p p e n, Zur ständischen Verhältnisse..., s. 317.
135
Zob. rozdz. I, s. 51.
136 M. Toeppen, Zur ständischen Verhältnisse..., s. 317.
96