USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

ROZDZIAŁ III
SEJM LETNI 1542 R.
DYSKUSJA NAD PROJEKTEM REGIMENTSNOTTEL
1. SPRAWA TURECKA JAKO BEZPOŚREDNIA PRZYCZYNA PROJEKTU
WYDANIA REGIMENTSNOTTEL
a) W okresie do sejmu czerwcowo-lipcowego 1542 r.
Sprawa turecka, ciągnąca się już od kilkunastu lat, stała się bezpośrednią
przyczyną przyśpieszenia uregulowania ustroju wewnętrznego
księstwa. Licząc się nawet ze śmiercią w czasie wyprawy tureckiej, Albrecht
chce odpowiednio przygotować kraj na taki wypadek.
Naturalnie, iż projekt udziału księcia w wyprawie tureckiej przyśpieszał
jedynie realizację zarówno projektów książęcych, jak i stanowych,
które znalazły swoje miejsce w ustawie Regimentsnottel. Do właściwych
więc przyczyn wydania tej ustawy wrócimy dalej, tu natomiast należy
naszkicować sprawę rzekomego niebezpieczeństwa tureckiego dla Prus
Książęcych — jako katalizatora w uchwaleniu porozumienia książęco-
-stanowego, wyrażonego we wspomnianym akcie. Niebezpieczeństwo tureckie
wystąpiło szczególnie po zdobyciu Budy w sierpniu 1541 r. przez
Turków 1 . Zakotłowało się wtedy w Europie. Rozpoczęła się gorączkowa
wymiana listów w tej sprawie.
I tak np. korespondencja w sprawie niebezpieczeństwa tureckiego
prowadzona była w sposób agitacyjny tak przez Albrechta, jak i przez
jego adresatów w Rzeszy. Jeszcze gdy w r. 1540 Albrecht uczulał książąt
Rzeszy na tę sprawę, miasto Wrocław, obawiając się w każdej chwili najazdu
tureckiego, zwracało się do Albrechta o pomoc 2 . Na prośbę tę odpowiedział
Albrecht odmownie za zgodą sejmu zwołanego na 24 października
1541 r., tłumacząc, iż Prusy Książęce wpierw muszą śpieszyć z pomocą
zbrojną Polsce, a także nie są w tej chwili w stanie dać Wrocławiowi
pomocy pieniężnej 3 .
1
W. Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, t. 1 (1506—1648), Warszawa
1936, s. 60.
2
M. Toeppen, Zur ständischen Verhältnisse..., s. 341.
3 Ibid., s. 341.
8* 115