USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

połowy XVII w. Spotykamy tu wiele nowych nazwisk i od czasu do
czasu nazwisko polskie. A więc:
Starostwo Rodziny szlacheckie
Pisz 11
Węgorzewo 19
Szestno 18
Szczytno 11
Giżycko 5
Ryn 8
Ełk 8
Olecko 13
Razem 93
Powyższe dane wskazują wyraźnie, iż w XVI i XVII w. nastąpił
dopływ rodzin szlacheckich do Prus Książęcych.
3. Sambia nie posiada podobnego choćby obliczenia jak Górne Prusy,
mimo książki H. Mortensena 128 ; podobnie Pomezania. Na Litwie Pruskiej
miało miejsce prawie wyłącznie osadnictwo chłopskie 129 . Natangia posiada
swoją geografię osadnictwa 130 , niestety, nie podaje ona liczby
szlachty tam zamieszkałej.
Powyższe rozważania pozwalają nam przyjąć, iż w początkach panowania
Albrechta liczba szlachty Prus Książęcych sięgała około 200 rodzin,
a około r. 1542 mogła tę liczbę przekroczyć. Przyjmując mnożnik 5 osób
na rodzinę, osiągamy liczbę około 1000 głów, czyli 0,55% ludności Prus
Książęcych w r. 1525. A więc byłaby to ta nowa klasa panująca, która
po upadku Zakonu walczyła o władzę z panującym ks. Albrechtem i wraz
z nim uciskała pozostałą masę ludności.
Pozycję społeczno-ekonomiczną szlachty odzwierciedla w pewnym
stopniu ilość i gęstość służb rycerskich. Ilość i gęstość
tych służb unaocznia równocześnie liczbę szlachty i wielkość posiadłości
ziemskich. Obydwa te rezultaty trudno jednak od siebie oddzielić, gdyż
np. liczba czterech służb chełmińskich w jakimś komornictwie może być
wynikiem czterech pojedynczych nadań i wówczas oznacza przede wszystkim
liczbę szlachty na danym terytorium lub tylko jedno większe nadanie
o czterech służbach; wtedy pokazuje nam przede wszystkim wielkość
posiadłości ziemskich. Niemniej kartograficzne przedstawienie gęstości
służb rycerskich byłoby owocne z naszego punktu widzenia, gdyż tak
czy inaczej zagęszczenie służb rycerskich wskazuje na siłę szlachty, niezależnie
od tego, czy jest wyrażona w liczbie uprzywilejowanych, czy
też w większym obszarze pozostającym w ręku szlachty. Interesujące
128
H. M a r t e n s e n, Siedlungsgeographie des Samlandes, Stuttgart 1923.
129
H. Plehn, op. cit., s. 101—102.
130
L. Gimboth, Siedlungsgeographie Natangs zur Ordensze't, Diss., Königsberg
1923.
48